Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Nowy Sączu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 października 2013r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

Przewodniczący - Sędzia: SO Agnieszka Skrzekut

Sędzia SO Ewa Adamczyk

Sędzia SR del. Maria Tokarz – Polańska (sprawozdawca)

Protokolant: sekr. sąd. Anna Burnagiel

po rozpoznaniu w dniu 23 października 2013r. w Nowym Sączu

na rozprawie

sprawy z powództwa I. P.

przeciwko M. F.

o alimenty

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Rejonowego w Nowym Sączu IX Zamiejscowy Wydział Rodzinny i Nieletnich z siedzibą w Muszynie

z dnia 14 maja 2013r., sygn. akt IX RC 12/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt I, II i IV w ten sposób, że powództwo oddala i nie obciąża powódki kosztami procesu na rzecz pozwanego;

2.  oddala apelację powódki;

3.  nie obciąża powódki kosztami postępowania apelacyjnego na rzecz pozwanego.

Sygn. akt III Ca 627/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 14 maja 2013 r. Sąd Rejonowy w Nowym Sączu IX Zamiejscowy Wydział Rodzinny i Nieletnich z siedzibą w Muszynie zasądził od pozwanego M. F.tytułem alimentów na rzecz powódki I. P.kwotę 250 zł miesięcznie, począwszy od dnia 1 sierpnia 2012 r. płatną z góry do rąk powódki do dnia 10 każdego następującego po sobie miesiąca z ustawowymi odsetkami na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat alimentów, w pozostałej części powództwo oddalił, kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa, wyrokowi w pkt I nadał rygor natychmiastowej wykonalności.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że wyrokiem z dnia 21 lutego 2005 r. Sąd Okręgowy w Nowym Sączu rozwiązał związek małżeński I. F. i M. F. z winy pozwanego, powierzając powódce wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi stron i zasądzając od pozwanego na rzecz małoletnich P. i D. F. alimenty w kwocie po 300 zł, zaś na rzecz małoletnich N. i A. po 250 zł miesięcznie. Powódka I. F. – obecnie po zmianie nazwiska G. – P. ma 45 lat, z zawodu jest technikiem hotelarstwa, poprzednio pracowała w charakterze kelnerki, od 10 stycznia 2012 r. jest zarejestrowana jako osoba bezrobotna, do dnia 18 lipca 2012 r. pobierała zasiłek dla bezrobotnych, obecnie jest bez prawa do zasiłku i nie ma żadnych dochodów. W 2012 r. korzystała z pomocy socjalnej w formie zasiłku celowego 200 zł, posiada majątek ruchomy w postaci lokalu mieszkalnego. Powódka pozostaje w związku konkubenckim, jej partner posiada emeryturę górniczą w kwocie ok. 3000 zł i wspomaga ją finansowo, opłacając rachunki. Powódka z pieniędzy pożyczonych od konkubenta spłaciła pozwanego z tytułu wspólnego mieszkania na kwotę 63.701,38 zł. Opłaty za mieszkanie ponosi w kwocie ok. 730 zł, małoletnia córka stron pracuje za granicą. Powódka jest osobą zdrową.

Pozwany M. F. ma 45 lat, pracuje w sklepie (...), osiąga wynagrodzenie w kwocie ok. 1556 zł miesięcznie netto, z czego są potrącane alimenty w kwocie ok. 1000 zł miesięcznie. Pozwany mieszka sam w wynajmowanym mieszkaniu, za które ponosi opłaty w kwocie 900 zł, korzysta z pomocy swoich rodziców. Pozwany 15 i 19 kwietnia 2013 r. przekazał na rzecz syna N., który studiuje w systemie stacjonarnym, alimenty w kwocie 2x200 zł bezpośrednio do rak uprawnionego.

Sąd I instancji w tak ustalonym stanie faktycznym przyjął, że zostały spełnione przesłanki z art. 60 § 2 kro i uznał, iż roszczenie powódki zasługiwało częściowo na uwzględnienie, bowiem porównując sytuację, w jakiej powódka znajduje się po rozwodzie, z sytuacją, w jakiej by się znajdowała, gdyby pożycie małżonków funkcjonowało prawidłowo, sytuacja powódki byłaby lepsza. Zatem doszło do pogorszenia jej sytuacji materialnej wskutek orzeczenia rozwodu. Powódka nie posiada dostatecznych środków utrzymania, od stycznia 2012 r. nie pracuje i jest osobą bezrobotną, korzysta z pomocy finansowej swojego konkubenta. Zdaniem Sądu I instancji konkubent powódki nie ma żadnego obowiązku świadczenia na rzecz powódki, w przeciwieństwie do byłego męża. Jednocześnie Sąd I instancji uznał, że żądana przez powódkę kwota jest znacznie zawyżona i nieusprawiedliwiona okolicznościami sprawy.

Powyższy wyrok zaskarżyli apelacjami powódka i pozwany.

Pozwany zaskarżył wyrok w pkt I i IV, tj. w części dotyczącej zasądzenia alimentów i nadania wyrokowi w pkt I rygoru natychmiastowej wykonalności, wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, zasądzenie od powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne według norm przepisanych.

Pozwany na rozprawie apelacyjnej podniósł zarzut nieważności postępowania, domagając się w pierwszej kolejności uchylenia wyroku ze zniesieniem postępowania i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania w związku z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 17 lipca 2013 r. III CZP 46/13.

Nadto w pisemnej apelacji pozwany zarzucił:

- naruszenie przepisu prawa materialnego, a to art. 5 kc w zw. z art. 60 § 3 zd. 1 kro poprzez przyjęcie, że doszło do istotnego pogorszenia sytuacji materialnej powódki, w sytuacji gdy powódka żyje w wieloletnim związku konkubenckim, nie zalegalizowanym w formie małżeństwa z uwagi na wyłączenie obowiązku alimentacyjnego, a co za tym idzie naruszenie zasad współżycia społecznego ze względu na obarczenie pozwanego obowiązkiem niesienia pomocy materialnej powódce, która pozostaje w faktycznej wspólnocie zbliżonej do małżeństwa z inną osobą.

- naruszenie prawa procesowego, mające istotny wpływ na wynik postępowania, a to art. 233 § 1 kpc poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów i przyjęcie, że doszło do istotnego pogorszenia sytuacji materialnej powódki, podczas gdy Sąd nie ustalił, jaka była sytuacja materialna powódki w dacie orzekania rozwodu oraz błędnie ocenił stan materialny obydwu stron, w szczególności majątkowe możliwości pozwanego w kontekście jego usprawiedliwionych potrzeb i art. 316 § 1 kpc poprzez przyjęcie, że sytuacja pozwanego ulegnie polepszeniu, wskutek złożonego przez niego pozwu o uchylenie obowiązku alimentacyjnego w stosunku do syna w sprawie sygn. IX RC 77/13, podczas gdy Sąd wydając wyrok w niniejszej sprawie winien opierać się tylko i wyłącznie na stanie rzeczy istniejącym w chwili zamknięcia rozprawy, a w tym czasie pozwany był i nadal będzie zobowiązany do alimentacji syna.

W uzasadnieniu wniesionego środka odwoławczego pozwany podał, że powódka od dłuższego czasu pozostaje w nieformalnym związku, jej konkubent partycypuje w kosztach utrzymania powódki i jej mieszkania. Zdaniem skarżącego sytuacja powódki po orzeczeniu rozwodu nie uległa pogorszeniu, ale wręcz poprawie, natomiast sytuacja pozwanego jest gorsza niż przed rozwodem. Powódka ma własne mieszkanie, które otrzymała po orzeczeniu rozwodu, co prawda dokonała na rzecz pozwanego należnej mu spłaty za mieszkanie w kwocie 63.701 zł, lecz kwota ta została prawie w całości przez nią odzyskana, bowiem zapłata została dokonana na konto komornika, który prowadził egzekucję zaległych alimentów należnych od pozwanego i dokonał kompensaty przekazując powódce prawie 40.000 zł. Nadto trudno przyjąć, że powódka ma na utrzymaniu małoletnią córkę, skoro pracuje ona za granicą, także pełnoletni syn utrzymuje się sam. W gruncie rzeczy rozwód poprawił jej sytuację materialną, gdyż obecnie po usamodzielnieniu się dzieci oraz związaniu się z konkubentem jej sytuacja majątkowa uległa znacznej poprawie. Zdaniem skarżącego błędne jest przyjęcie, że skoro pozwany wniósł o uchylenie obowiązku alimentacyjnego w stosunku do syna i napisał w pozwie, że syn wstępnie zgodził się na jego uchylenie to jego „sytuacja materialna ulegnie polepszeniu”. Nadto pozwany z ostrożności procesowej podniósł, że brak było podstaw faktycznych i prawnych dla orzekania o odsetkach od zasądzonych rat alimentacyjnych, bowiem powódka w toku postępowania nie wnosiła o orzeczenie odsetek na jej rzecz.

Powódka zaskarżyła wyrok w pkt 1, wnosząc o zasądzenie na jej rzecz wyższych alimentów, tj. po 1000 zł miesięcznie.

Skarżąca zarzuciła, iż ma trudną sytuację materialną, trudności w poszukiwaniu pracy, zasądzona kwota alimentów jest zbyt niska, nie wystarcza na pokrycie nawet najpilniejszych wydatków.

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Niezasadny jest zarzut pozwanego co do nieważności postępowania. Sądowi II instancji znana jest uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 lipca 2013 r. III CZP 46/13 dotycząca wadliwości decyzji o przeniesieniu sędziego. Jednakże Sąd odwoławczy w niniejszym składzie nie podziela kierunku wykładni przyjętego w powołanej wyżej uchwale. W tej bowiem kwestii stanowisko Sądu Najwyższego nie jest jednolite, bo po wydaniu wyżej powołanej uchwały zapadł też - w dniu 16 października 2013 r. - wyrok w sprawie III KK 280/13, co prawda karnej, ale mający znaczenie i w sprawach cywilnych, bo dotyczący tego samego problemu, w którym to wyroku inny skład Sądu Najwyższego nie zgodził się z poglądem wyrażonym w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 17 lipca 2013 r. III CZP 46/13, że dla interpretacji uprawnienia Ministra Sprawiedliwości wynikającego z art. 75 § 3 prawa o ustroju sądów powszechnych nie mają zastosowania przepisy art. 37 ust.1 i ust. 5 ustawy o Radzie Ministrów. Sąd Odwoławczy w pełni akceptuje stanowisko Sądu Najwyższego zajęte w powołanym wyżej wyroku z dnia 16 października 2013 r. w sprawie III KK 280/13.

W pozostałym zakresie apelacja pozwanego jest zasadna, natomiast apelacja powódki jest bezzasadna.

Odnośnie do apelacji pozwanego:

Słuszny jest zarzut pozwanego, iż Sąd I instancji błędnie przyjął, iż rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej powódki.

Podstawą prawną zgłoszonego przez powódkę żądania był przepis art. 60 § 2 kro, który stanowi, że jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.

Pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego wymaga oceny nie tylko w chwili rozwodu, ale w każdorazowej sytuacji uprawnionej osoby. Dla uwzględnienia na podstawie art. 60 § 2 kro powództwa niezbędnym jest, by to właśnie rozwód pociągał istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego. Ujawnienie się zatem wskazanych w tym przepisie skutków nawet po wielu latach od orzeczenia rozwodu może uzasadniać uwzględnienie powództwa na podstawie art. 60 § 2 kro, ale tylko wówczas, gdy zostanie ustalone, że wspomniane skutki są następstwem rozwodu, a nie zostały spowodowane innymi przyczynami (por. wyrok SN z 15.07.1999 r. I CKN 356/99; Lex nr 527172).

W przedmiotowej sprawie nie ulega wątpliwości, że rozwód między stronami został orzeczony z winy pozwanego. Z dopuszczonych przez Sąd I instancji akt sprawy o rozwód sygn. akt I C 739/03 wynika, że w dacie orzekania rozwodu powódka nigdzie nie pracowała, pobierała zasiłek dla bezrobotnych w wysokości 450 zł, mieszkała z czwórką małoletnich dzieci, będących w wieku szkolnym, ponosiła opłaty za mieszkanie.

Obecnie powódka nie posiada na utrzymaniu dzieci, jest osobą zdolną do pracy, posiada zawód technik hotelarstwa, po orzeczeniu rozwodu podejmowała pracę m.in. pracowała przez 4 lata w charakterze kelnerki do 31 grudnia 2011 r.

Na rozprawie przed Sądem II instancji w dniu 23 października 2013 r. powódka podała najpierw, że w czerwcu 2013 r. sprzedała mieszkanie za kwotę 145 000 zł, a z otrzymanych środków spłaciła pozwanego, potem jednak przyznała, że w rzeczywistości spłata pozwanego miała miejsce wcześniej i uczyniła to ze środków pożyczonych od znajomego, który przez pozwanego określany jest jako jej konkubent, Podała, że posiadała zadłużenie w spółdzielni w kwocie 15 000 zł, które musiała uregulować, w chwili obecnej wynajmuje pokój w domu położonym w K.za kwotę 600 zł miesięcznie. Powódka przedłożyła wyrok Sądu Rejonowego w Nowym Sączu IX Zamiejscowy Wydział Rodzinny i Nieletnich z siedzibą w Muszynie z dnia 8 lipca 2013 r. sygn. akt IX RC 61/13 o uchyleniu z dniem 1 października 2012 r. obowiązku alimentacyjnego M. F.wobec małoletniej A. F..

Zauważyć należy, że obowiązek alimentacyjny małżonka wyłącznie winnego nie istnieje obligatoryjnie, w każdym bez wyjątku przypadku. Ustawodawca uznał za konieczne uwzględnienie wszystkich nie dających się ściśle i z góry przewidzieć okoliczności każdego przypadku, dając temu wyraz przez użycie „sąd może”. Wyrazem tendencji do wnikliwego badania sytuacji strony domagającej się alimentów jest wyrok SN z 14 lutego 2001 r. I CKN 1341/00, Lex nr 52433, w którym wskazano, że dorosły, sprawny życiowo i zdrowotnie człowiek powinien w pierwszym rzędzie starać się wykorzystywać własne możliwości samodzielnego utrzymania się, a dopiero potem liczyć na pomoc alimentacyjną. Powódka dysponuje wiedzą, umiejętnościami, ma wyuczony zawód i powinna wykorzystywać swe możliwości zarobkowe, tym bardziej, że nie ma na utrzymaniu żadnych dzieci.

W tej sytuacji należy zgodzić się z pozwanym, iż brak jest podstaw do przyjęcia, by rozwód spowodował istotne pogorszenie sytuacji materialnej powódki. Obecnie po usamodzielnieniu się dzieci jej sytuacja majątkowa uległa znacznej poprawie. Tym bardziej, że powódce nawet po spłacie pożyczki konkubentowi i spłacie zadłużenia na rzecz spółdzielni pozostały jeszcze znaczne środki ze sprzedaży mieszkania.

Nadto zgodzić się też należy z pozwanym, że nie bez znaczenia dla aktualnej sytuacji finansowej powódki jest okoliczność, iż skoro w ustalonym stanie faktycznym sytuacja materialna konkubina powódki postrzegana jest jako dobra to ta okoliczność ma też wpływ na sytuację materialną powódki (por. wyrok SN z dnia 11 lipca 2000 r. II CKN 1015/00; Lex nr 51975).

Słuszny jest też zarzut pozwanego, iż brak było podstaw do przyjęcia przez Sąd I instancji, że sytuacja pozwanego ulegnie polepszeniu wskutek pozwu o uchylenie obowiązku alimentacyjnego w stosunku do syna N.. Zgodnie bowiem z art. 316 § 1 kpc sąd wydaje wyrok, biorąc pod uwagę stan istniejący w chwili zamknięcia rozprawy, a z dołączonych akt związkowych SR w Nowym Sączu IX Zamiejscowy Wydział Rodzinny i Nieletnich z siedzibą w Muszynie sygn. IX RC 77/13 wynika, iż pozwany cofnął pozew w sprawie o uchylenie obowiązku alimentacyjnego w stosunku do syna N..

Skoro wskazane wyżej, a dalej idące zarzuty apelacji pozwanego zostały uwzględnione, skutkując oddaleniem powództwa, to bezprzedmiotowe byłoby odnoszenie się do kwestii zasadności zasądzenia odsetek w zaskarżonym wyroku.

Odnośnie do apelacji powódki:

Oczywiste jest, iż skoro – z wyżej podanych powodów – brak było w ogóle podstaw do zasądzania na rzecz powódki alimentów od pozwanego, to tym bardziej bezzasadne były zawarte w jej apelacji zarzuty, jakoby zasądzone na jej rzecz w zaskarżonym wyroku alimenty były zbyt niskie. Dlatego apelację powódki oddalono.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji w oparciu o art. 386 § 1 kpc i 385 kpc.

O kosztach postępowania orzeczono w oparciu o art. 102 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc.

Z uwagi na charakter sprawy odstąpiono od obciążania powódki kosztami postępowania na rzecz pozwanego.

Ref. SSR L. A. G.