Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Nowy Sączu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

28 lutego 2018 r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Monika Świerad

Protokolant: Karolina Sławecka

po rozpoznaniu w dniu 28 lutego 2018 roku w Nowym Sączu

na rozprawie

sprawy z powództwa K. K. (1), Z. K.

przeciwko Towarzystwu (...) S.A. z siedzibą
w W.

o zapłatę

I.  zasądza od strony pozwanej Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powodów:

1.  K. K. (1) kwotę 80.500 zł (osiemdziesiąt tysięcy pięćset złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 6.06.2016 roku do dnia zapłaty,

2.  Z. K. kwotę 70.500 zł (siedemdziesiąt tysięcy pięćset złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 6.06.2016 roku do dnia zapłaty;

II.  w pozostałym zakresie powództwa oddala;

III.  nakazuje ściągnąć od strony pozwanej Towarzystwa (...)
i (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – kasa Sądu Okręgowego w Nowym Sączu kwotę 9.735 zł (dziewięć tysięcy siedemset trzydzieści pięć) tytułem kosztów postępowania;

IV.  zasądza od strony pozwanej Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powodów:

1.  K. K. (1) kwotę 6.640 zł (sześć tysięcy sześćset czterdzieści złotych),

2.  Z. K. kwotę 5.774 z (pięć tysięcy siedemset siedemdziesiąt cztery) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

V.  pozostałe koszty postępowania między stronami wzajemnie znosi.

SSO Monika Świerad

Sygn. akt I C 1199/16

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 28.28.2018 roku

Pozwem inicjującym przedmiotowe postępowanie powodowie Z. K. i K. K. (1) domagali się zasądzenia od strony pozwanej Towarzystwa (...) SA w W. kwot każdy po 88.000 zł tytułem zadośćuczynienia za śmierć syna z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 10.05.2016 roku do dnia zapłaty oraz przyznania na rzecz każdego z nich jako współuczestników formalnych zwrotu kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa prawnego w podwójnej stawce tj. 14.400 zł wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa.

Powodowie podnieśli, że w dniu 15.11.1998 roku w W. w wypadku komunikacyjnym zginął ich syn K. K. (2), a sprawca wypadku W. P. został prawomocnie skazany za popełnienie przestępstwa z art. 177 par 2 k.k. W dacie przedmiotowego zdarzenia strona pozwana zapewniała ochronę z tytułu szkód wyrządzonych przez kierującego pojazdem W. P. na podstawie zawartej umowy ubezpieczenia OC, co uzasadnia jej odpowiedzialność. Strona pozwana w toku likwidacji szkody przyznała powodom po 12.000 zł zadośćuczynienia. Kwoty te jednak są znacznie zaniżone. Zmarły K. K. (2) miał w chwili wypadku zaledwie 16 lat. Razem tworzyli szczęśliwą i kochającą się rodzinę. Powodów łączyła silna więź emocjonalna z synem, spędzali z nim niemal każdą chwilę, K. nawet uczył się w szkole, w której nauczycielami byli powodowie. Powodowie pokładali w nim bardzo duże nadzieje i plany, dlatego przerwanie tak szczególnej więzi jaka ich łączyła było dla powodów ogromnym szokiem. Wypadek i śmierć syna miała ogromny wpływ na dalsze życie powodów. Powód Z. K. cierpiał na zaburzenia nerwicowe, związane m. in. z bezsennością, drżeniem ciała, kłopotami z pamięcią i skupieniem uwagi. Leczył się w latach 1999 – 2007 psychiatrycznie. Do dnia dzisiejszego przeżywa skutki wypadku, jest rozdrażniony, ma kłopoty z koncentracją, odbywa cykliczne wizyty związane z okresowym pogorszeniem stanu zdrowia. Negatywne skutki na zdrowiu psychicznym zaczęły przekładać się na problemy kardiologiczne powoda. Cierpi on na nadciśnienie, które należy wiązać bezpośrednio z wypadkiem z dnia 15.11.1998r. Powódka K. K. (1) doznała w wyniku wypadku zaburzeń psychicznych, które wiązały się z głęboką depresją. W czasie pogrzebu straciła przytomność i została przez pogotowie przewieziona do szpitala w N.. Powódka od dnia śmierci syna ma problemy związane z nadciśnieniem. W pierwszych kliku latach powód był zmuszony wzywać wielokrotnie pogotowie ratunkowe z powodu stanu zdrowia powódki, napadów duszności i nagłych skoków ciśnienia. Przez kilka lat od wypadku powódka niemal nie opuszczała swojego domu, straciła całkowicie chęć do życia. U powódki ciągle występują stany depresyjne i nerwicowe. Od dnia wypadku powódka leczy się psychiatrycznie oraz kardiologicznie. Powodowie podali, że przy uwzględnianiu szkody niemajątkowej należy wziąć pod uwagę dramatyzm doznań osób bliskich zmarłego, poczucie osamotnienia, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany nagłą i tragiczną śmiercią osoby najbliższej. Podstawę prawną roszczenia o zadośćuczynienie wg powodów stanowi art. 24 par 1 k.c. w związku z art. 448 k.c., bowiem w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Zdaniem powodów kwotą adekwatną do rozmiaru ich krzywdy będą kwoty po 100.000 zł, pomniejszone o 12.000 zł wypłacone przez ubezpieczyciela, na rzecz każdego z nich. Odsetki ustawowe powodowie policzyli uwzględniając dzień następny po zajęciu przez pozwanego ostatecznej decyzji w sprawie. ( k. 1 – 7 )

Strona pozwana w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództw i zasądzenie kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Pozwana zarzuciła, że przyznane zadośćuczynienia na rzecz powodów spełniają przesłanki z art. 448 kc w zw. z art. 24 par 1 kc - w związku z czym dalsze roszczenia z tego tytułu są nieuzasadnione. Ponadto wskazała, że na mocy wyroku Sądu Rejonowego w Nowym Sączu Wydziału II Karnego z dnia 14.10.1999r. sygn. akt IIK 285/99 na rzecz powodów została wypłacona nawiązka w wysokości 500zł., która powinna zostać uwzględniona przy określaniu ew. zadośćuczynienia. Na rzecz powodów wyrokiem Sądu Okręgowego w Nowym Sączu Wydziału I Cywilnego z dnia 27.03.2001r. zostały wypłacone kwoty po 15.000zł. na zasadzie art. 446 § 3 kc, tj. za pogorszenie się warunków życiowych powodów po śmierci syna. Wówczas, to kiedy nie obowiązywał jeszcze art. 446 § 4 kc, przyjmowano, że przepis art. 446 § 3 kc dotyczy nie tylko szkody materialnej, ale również szkody o charakterze niematerialnym, które to pojęcie zbliżone jest, a wręcz tożsame z pojęciem krzywdy. Wypłacona powodom kwota 30.000zł. tytułem odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej, uwzględnia także aspekty niematerialne, będące odpowiednikiem krzywdy powodów. Wypłacone zatem dotychczas kwoty są w stanie złagodzić ujemne doznania związane z procesem żałoby. Poczucie smutku, tęsknoty z biegiem czasu ulega osłabieniu, a dotknięte nimi osoby bliskie zmarłemu, po przebytej żałobie akceptują się do zmienionych warunków życia. Powodowie nie wykazali aby ich przeżycia wykraczały poza oznaki normalnego procesu żałoby. Stąd też posiłkując się zasadami doświadczenia życiowego można, przyjąć, że ujemne następstwa przeżyć spowodowanych faktem utraty syna w perspektywie czasu są dla powodów coraz mniej dotkliwe. Nie można jednoznacznie stwierdzić obniżenia stopnia aktywności życiowej powodów wobec stanu sprzed śmierci syna. Powodowie w wyniku śmieci syna nie stali się samotni, mają jeszcze dwie córki. Z czasem więzi pomiędzy rodzicem a dzieckiem ulegają znacznemu rozluźnieniu. Samo istnienie więzów pokrewieństwa nie może stanowić przesłanki do zasądzenia zadośćuczynienia. Odnosząc się do wysokości żądania powodów, należy je uznać za zawyżone i nieuzasadnione. Problemy kardiologiczne, na które powołują się powodowie są dość powszechne i na ich występowanie ma wpływ szereg czynników, np. powód Z. K. pali tytoń. Pozwana wskazała na umiarkowany i kompensacyjny charakter zadośćuczynienia. Zarzuciła, że nieuzasadnione jest domaganie się przez powodów zasądzenia kwot zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od 10.05.2016r. Dla ustalenia daty wymagalności roszczenia o zadośćuczynienie zasadne jest oparcie się o wypracowane w tym względzie stanowisko doktryny i orzecznictwa — zgodnie z którym w razie ustalenia wysokości zadośćuczynienia wg stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy uzasadnione jest przyznanie odsetek dopiero od chwili wyrokowania. ( k. 205 – 207 )

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 15 listopada 1998 r. w W. rej. (...) W. P. kierując samochodem marki O. (...) nr rej. (...) nie dostosował prędkości, taktyki i techniki jazdy do panujących warunków drogowych, w wyniku czego na moście, na łuku drogi w prawo wpadł w poślizg i zjechał na prawe pobocze, a następnie po skarpie i uderzył w drzewo, skutkiem czego pasażer K. K. (2) doznał obrażeń ciała w postaci złamania kości sklepienia czaszki z wgnieceniem, stłuczenia mózgu, krwiaka śródmózgowego prawej półkuli mózgu, obrzęku mózgu, w następstwie których zmarł.

Sprawca zdarzenia W. P., wyrokiem Sądu Rejonowego w Nowym Sączu z dnia 14 października 1999 r. (sygn. akt: II K 285/99), został uznany za winnego popełnienia przestępstwa z art. 177 par 2 k.k.

(dowód: odpis wyroku karnego k. 13-14, odpis skrócony aktu zgonu k. 12)

Pojazd, którym poruszał się sprawca wypadku posiadał polisę w zakresie odpowiedzialności cywilnej w Towarzystwie (...) SA w W..

(okoliczność bezsporna)

Na mocy wyroku Sądu Rejonowego w Nowym Sączu Wydziału II Karnego z dnia 14.10.1999r. sygn. akt IIK 285/99 na rzecz powodów została zasądzona nawiązka w wysokości 500zł.

(dowód: odpis wyroku karnego k. 13-14 )

Na rzecz powodów Z. K. i K. K. (1) wyrokiem Sądu Okręgowego w Nowym Sączu Wydziału I Cywilnego z dnia 27.03.2001r. sygn. akt IC 1130/99 zostały wypłacone kwoty po 15.000zł. na zasadzie art. 446 § 3 kc, tj. za pogorszenie się warunków życiowych powodów po śmierci syna.

(dowód: odpis wyroku cywilnego wraz z uzasadnieniem k. 172, 176 – 182 akt sprawy IC 1130/99 )

Pełnomocnik powodów Z. K. i K. K. (1) pismem z dnia 5 maja 2016 r. dokonał zgłoszenia szkody w Towarzystwie (...) SA w W., domagając się na ich rzecz kwot po 130.000 zł zadośćuczynienia. Pozwana potwierdziła otrzymanie zgłoszenia w dniu 6 maja 2016 r. oraz przyznała na rzecz każdego z powodów po 12.000 zł tytułem zadośćuczynienia. Wypłaty dokonano przelewem na wskazany przez powodów rachunek bankowy w dniu 9.05.2016 roku.

(dowód: korespondencja między stronami k.20-26, dokumenty w aktach likwidacji szkody, k. 212 )

K. K. (1) i Z. K. posiadali troje dzieci: córki K. i A. oraz syna K., który był „ oczkiem w głowie rodziców”. Zamieszkali w S. w domu rodzinnym K. K. (1), do którego przeprowadzili się w 1996r. aby zaopiekować się rodzicami powódki. Żyli zgodnie, wspierali się nawzajem. Córka K. uczęszczała do Technikum Informatycznego, młodsza A. do Liceum Ogólnokształcącego. Syn K. uczęszczał do Zespołu Szkół (...) w S.. Oboje powodowie pracowali jako nauczyciele ( powódka jako nauczycielka języka polskiego, powód historii ).

K. marzył aby zostać marynarzem. Był ministrantem, uprawiał sport, grał w szkolnej drużynie koszykówki ( był bardzo wysoki 1,98 cm ), interesował się konstruowaniem mikrofalówek. Nie sprawiał rodzicom żadnych kłopotów, pomagał im w pracach domowych np. przy rąbaniu drzewa, zrzucaniu węgla. Pomagał także innym, biednym działając w Caritasie. W dniu zdarzenia jechał z W. P., u którego sobie dorabiał na giełdę. Nie powiedział matce o wyjeździe.

(dowód: zeznania świadków: K. S. k. 252 00:17:08 – 00:29:39, A. K. k. 252 00:29:39 – 00:39:24, zeznania powódki K. K. (1) k. 253 00:39:24 - 01:01:18, zeznania powoda Z. K. k. 253 01:01:18 – 01:20:25 )

Powodowie bardzo dramatycznie przeżywali stan zdrowia syna po wypadku, wierzyli, że syn przeżyje, codziennie byli w szpitalu. Po jego śmierci, bardzo źle znieśli jego stratę. K. K. (1) otrzymywała zastrzyki uspokajające, nie mogła spać. Zasłabła podczas pogrzebu, była bardzo niespokojna, wzrastało jej ciśnienie krwi, w związku z czym była hospitalizowana, od dnia wypadku nie powróciła do pracy, przebywała na półrocznym świadczeniu rehabilitacyjnym, następnie na rencie w związku z brakiem poprawy stanu zdrowia i utrzymujących się objawów zaburzeń psychicznych. Zaraz po pogrzebie zgłosiła się do psychiatry, u którego leczyła się przez 10 lat, który rozpoznał u niej depresję reaktywną. Jej stan zdrowia pogarszał się, rozpoznano u niej nerwicę wegetatywną. Do tej pory zażywa leki i kontynuuje leczenie psychiatryczne. Większość obowiązków domowych musiał przejąć za nią mąż. Z. K. także przyjmował tabletki uspokajające, nie mógł spać, był smutny, apatyczny, zniechęcony do jakiejkolwiek aktywności, często płakał, pił dużo kawy i palił papierosy, podjął leczenie psychiatryczne, wrócił do pracy po dwóch tygodniach. Pracował do lutego – marca 1999r., po czym przeszedł na rentę z uwagi na stan zdrowia, który się pogarszał ( m. in. nadciśnienie tętnicze, ślepota, operacje na zaćmę ). Był na rencie i na zasiłku przedemerytalnym.

Powodowie chodzili codziennie na cmentarz, do którego wejście jest usytuowane naprzeciwko ich domu. Całymi godzinami przesiadywali przy grobowcu.

Powodowie wspominają zmarłego syna, zwłaszcza przy świętach i uroczystościach rodzinnych. Regularnie chodzą na cmentarz. Pamiętają o rocznicy śmierci zmarłego, o jego imieninach. Posiadają po nim pamiątki.

Aktualnie powód Z. K. ma 66 lat. Zajmuje się żoną, której stan psychiczny wymaga stałej jego obecności i opieki. Przejął większość obowiązków domowych, robi zakupy, gotuje sprząta, dba o ogródek. Nigdy nie pogodził się z utrata syna. Czuje się odpowiedzialny za żonę, którą postrzega jako słabszą psychicznie i którą chce się opiekować.

K. K. (1) ma 68 lat. Kontynuuje leczenie psychiatryczne, odczuwa lęk, niepokój, „ wszystko w niej drga”, nie może się uspokoić, zasnąć bez pomocy tabletek. Często do domu było wzywane pogotowie w związku ze skokami ciśnienia, omdleniami, zasłabnięciami. Nie radzi sobie z obowiązkami domowym, finansami. Po śmierci syna wraz z mężem straciła mieszkanie spółdzielcze z powodu zmniejszenia ich możliwości finansowych, nie płacenia czynszu, za co zostali eksmitowani. Powódka była w tak ciężkim stanie psychicznym, że nie potrafiła walczyć o mieszkanie. Dopiero po kilku latach odzyskała pieniądze za mieszkanie. Dom po rodzicach, w którym mieszkają powodowie jest stary, wymaga remontu.

( dowód: zeznania świadków: K. S. k. 252 00:17:08 – 00:29:39, A. K. k. 252 00:29:39 – 00:39:24, zeznania powódki K. K. (1) k. 253 00:39:24 - 01:01:18, zeznania powoda Z. K. k. 253 01:01:18 – 01:20:25, dokumentacja leczenia powodów k. 27 – 193, 334 - 343, opinia sądowa psychiatryczno – psychologiczna k. 290 - 304 )

Oboje powodowie przed śmiercią syna byli ludźmi zdrowymi psychicznie z ustabilizowaną sytuacją rodzinną, życiową. Nagła śmierć syna spowodowała załamanie ich stabilnej sytuacji życiowej oraz poważne następstwa w postaci zaburzeń psychicznych, które w przypadku powódki K. K. (1) trwają, mimo stałego leczenia psychiatrycznego do dnia dzisiejszego. Analiza przeżyć wewnętrznych powodów oraz styl ich funkcjonowania wskazują na ponadnormatywny charakter przeżywanej żałoby, której elementy występują do dnia dzisiejszego. Powodowie nie pogodzili się ze śmiercią syna, do dnia dzisiejszego odczuwają skutki utraty dziecka, doświadczają różnych przedłużających się nasilonych objawów depresyjno nerwicowych ( nerwica wegetatywna ), a ich życie codzienne stale nosi znamiona cierpienia wynikającego z poczucia straty. Oboje z trudem funkcjonują w swoich rolach życiowych, nie potrafią się cieszyć z sukcesów córek, z trudem wywiązują się z ról życiowych. Silna depresyjność w sposób znaczny ogranicza zakres ich aktywności życiowej, szczególnie powódki. Stan zdrowia obojga powodów jest niestabilny, a rokowania na przyszłość niekorzystne, szczególnie w przypadku powódki, która w dalszym ciągu wymaga długofalowego leczenia psychiatrycznego i u której można wnioskować o długotrwałym uszczerbku na zdrowiu do wysokości 30 %.

(dowód: opinia sądowa psychiatryczno – psychologiczna k. 290 - 304 )

W wyniku nieszczęśliwego wypadku nie doszło u powoda Z. K. do trwałych następstw schorzeń kardiologicznych. Stan zdrowia psychicznego wpłynął bez wątpienia na gorszą kontrolę nadciśnienia tętniczego. Głównym problemem zdrowotnym powoda jest bardzo zły stan psychiczny i brak pogodzenia się ze śmiercią syna. K. K. (1) cierpi na nadciśnienie tętnicze, wahające, z dużym prawdopodobieństwem uwarunkowane genetycznie. Śmierć syna i stres z tym związany w jakimś stopniu spowodowało pogorszenie kontroli wartości ciśnień. Zły stan psychiczny powódki doprowadził do wzmożonych reakcji emocjonalnych ,a to z kolei prowadziło do okresowych, znacznych wzrostów ciśnienia, wizyt karetek pogotowia i na izbach przyjęć szpitali. Nie było hospitalizacji z powodu choroby nadciśnieniowej. Nie można powiedzieć, że śmierć syna w sposób bezpośredni wpłynęła na ciężkie powikłania kardiologiczne.

(dowód: opinia kardiologiczna k. 329 - 333 )

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów przedłożonych przez strony oraz dokumentów zalegających w aktach likwidacji szkody i aktach sprawy IC 1130/99 tut. sądu, moc dowodowa tych dokumentów nie była kwestionowana i nie budziła wątpliwości Sądu.

Okoliczności relacji powodów ze zmarłym synem K., ich funkcjonowania po tej stracie Sąd ustalił na podstawie zeznań powodów oraz świadków A. K. i K. S., które uznał za wiarygodne i przekonujące. Zeznania zarówno powodów jak i przesłuchanych w sprawie świadków były zbieżne, wzajemnie się uzupełniały.

Stan kardiologiczny powodów po stracie syna oceniał biegły kardiolog G. Ś., której wnioski z opinii Sąd w całości podzielił i uznał za logiczne. Opinia biegłego nie była kwestionowana.

Sąd oddalił wniosek strony pozwanej z k. 322 o wydanie przez biegłych psychologa i psychiatrę opinii uzupełniającej. Sąd z mocy art. 278 § 1 kpc dopuścił na wniosek stron dowód z opinii biegłych psychologa i psychiatry. W/w biegli przedstawili Sądowi opinię zawierającą jasne i logiczne wnioski, które zostały wywiedzione na podstawie dokumentacji leczenia powodów i po ich indywidualnym badaniu. Dowód z opinii biegłych, jak podkreśla się w orzecznictwie, podlega ocenie sądu z zastosowaniem art. 233 § 1 według właściwych dla przedmiotu opinii kryteriów zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków (zob. uzasadnienie postanowienia SN z dnia 7 listopada 2000 r., I CKN 1170/98, OSNC 2001, nr 4, poz. 64; uzasadnienie wyroku SN z dnia 15 listopada 2002 r., V CKN 1354/00, LEX nr 77046; wyrok SN z dnia 14 listopada 2013 r., IV CSK 135/13, LEX nr 1405234; por. także uzasadnienie wyroku SN z dnia 8 września 1964 r., II PR 457/64, OSNC 1965, nr 3, poz. 53; wyrok SN z dnia 12 listopada 1970 r., I PR 350/69, LEX nr 14094; wyrok SN z dnia 12 września 1973 r., II PR 220/73, LEX nr 14228; wyrok SN z dnia 17 maja 1974 r., I CR 100/74, LEX nr 7497; wyrok SN z dnia 3 czerwca 1974 r., II CR 273/74, LEX nr 7510; wyrok SN z dnia 22 stycznia 1976 r., I CR 917/75, LEX nr 7794; wyrok SN z dnia 3 listopada 1976 r., IV CR 481/76, OSNC 1977, nr 5–6, poz. 102; uzasadnienie wyroku SN z dnia 7 kwietnia 2005 r., II CK 572/04, LEX nr 151656; wyrok SA w Białymstoku z dnia 19 grudnia 2013 r., I ACa 558/13, LEX nr 1415811). Dla Sądu sporządzona przez biegłych opinia sądowa była pełna i nie wymagała żadnego uzupełnienia. Wnioski biegłych wyrażone w opinii były jednoznaczne i stanowcze. W zarzutach do tej opinii strona pozwana przedstawiła polemikę z wnioskami biegłych. Twierdzenia strony pozwanej nie stanowiły jednak merytorycznych zarzutów. Była to tylko własna interpretacja strony pozwanej stanu psychicznego powodów, do której z racji braku uprawnień psychiatryczno-psychologicznych nie była uprawniona. Biegli wbrew twierdzeniom strony pozwanej nie stwierdzili w opinii, że przeżywana przez powodów żałoba jest zaburzeniem. Podkreślali jednak konsekwencje przedłużającego się okresu żałoby poprzez utrwalenie symptomów nerwic stwierdzonych u powodów.

Sąd zważył co następuje:

Powództwa zasługują na częściowe uwzględnienie.

Powodom zdaniem Sądu przysługuje zadośćuczynienie za śmierć syna na podstawie art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. Obecnie jednolicie ukształtowane i utrwalone w judykaturze Sądu Najwyższego jest stanowisko, że spowodowanie śmierci osoby bliskiej mogło stanowić naruszenie dobra osobistego członków rodziny zmarłego w postaci szczególnej więzi rodzinnej i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c., jeżeli śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r. (por. uchwały z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10, OSNC-ZD 2011, nr B, poz. 42 i z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 32/11, OSNC 2012, nr 1, poz. 10 oraz wyroki z dnia 14 stycznia 2010 r., IV CSK 307/09, OSNC-ZD 2010, nr C, poz. 91, z dnia 25 maja 2011 r., II CSK 537/10, nie publ., z dnia 10 listopada 2010 r., II CSK 248/10, OSNC-ZD 2011, nr B, poz. 44, z dnia 11 maja 2011 r., I CSK 621/10, nie publ. i z dnia 15 marca 2012 r., I CSK 314/11, nie publ.). Strona pozwana nie kwestionowała swojej odpowiedzialności co do zasady, poważała jedynie wysokość dochodzonych pozwem roszczeń jaklo zawyżonych i nie stanowiących kompensacyjnego charakteru. Z orzecznictwa SN wynika, że przez śmierć danej osoby zostaje (może zostać) naruszone własne dobro osobiste jej najbliższych w postaci prawa do więzi rodzinnej. Takim osobom SN dopuszcza udzielenie ochrony na ogólnej podstawie art. 448 k.c. Zadośćuczynienie jest w tym wypadku instrumentem umożliwiającym wyrównanie własnej szkody niemajątkowej osoby bliskiej zmarłego. Odpowiedzialność w ramach ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu obejmuje zatem obowiązek zapłaty zadośćuczynienia w razie powstania uszczerbku niemajątkowego, czyli krzywdy spowodowanej ruchem pojazdu mechanicznego. Podobnie jak w odniesieniu do innych uszczerbków, także w wypadku zadośćuczynienia nie ma podstaw do różnicowania zakresu odpowiedzialności ubezpieczonego i ubezpieczyciela.

Wobec wyroku skazującego sprawcę wypadku, w przedmiotowej sprawie nie ulega wątpliwości, że doszło do wyrządzenia szkody w wyniku ruchu pojazdu, którym kierował W. P.. Rozstrzygnięcie to wiąże Sądu, gdyż w świetle art. 11 k.p.c. ustalenie wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku karnego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym.

Strona pozwana sugerowała aby zbadać czy zmarły miał zapięte psy bezpieczeństwa podczas wypadku ( k. 205/2 ). Nie podniosła jednak zarzutu przyczynienia się zmarłego do skutków wypadku przez brak zapięcia pasów bezpieczeństwa ani nie zgłosiła na tę okoliczność żadnych dowodów. Okoliczności tej zatem sąd nie analizował.

W judykaturze prezentowany jest pogląd, że do katalogu dóbr osobistych niewymienionych wprost w art. 23 k.c. należy np. pamięć o osobie zmarłej, prawo do intymności i prywatności życia, prawo do planowania rodziny lub płeć człowieka.

Więź rodzinna (oraz związana z nią więź uczuciowa) jest dobrem osobistym odgrywającym szczególnie doniosłą rolę. W uchwale z dnia 13 lipca 2011 r. w sprawie do sygn. III CZP 32/11 Sąd Najwyższy ostatecznie potwierdził, że śmieć osoby najbliższej powoduje naruszenie dobra osobistego osoby związanej emocjonalnie ze zmarłym, zaznaczył jednak przy tym, że nie każdą więź rodzinną niejako automatycznie należy zaliczać do katalogu dóbr osobistych. Przyjął, iż ocena czy więź rodzinna i uczuciowa będzie podlegała kompensacie, uzależniona będzie każdorazowo od analizy skutków jakie wywołało jej unicestwienie, w tym czy jej zerwanie spowodowało ból, cierpienie, zrodziło poczucie krzywdy. Zważyć przy tym należy, iż wymienione okoliczności pozostają wyjątkowo trudne do weryfikacji z tego względu, iż nie poddają się one obiektywizacji ze uwagi na indywidualną wrażliwość i odporność psychiczną każdego człowieka. Niemniej jednak można w ocenie Sądu przyjąć założenie, iż każda przedwczesna śmierć członka normalnie funkcjonującej rodziny, wiąże się z silnymi traumatycznymi przeżyciami dla pozostałych ze ścisłego kręgu osób dla niego najbliższych; okoliczności takie stanowią zaś o naruszeniu ich dóbr osobistych. W pojęciu więzi rodzinnej mieści się oczywiście także więź między rodzicami a potomstwem. Sąd uznał, zatem że spowodowanie śmierci K. K. (2) przez W. P. stanowiło naruszenie dóbr osobistych powodów.

Sąd zważył, że naruszenie dobra osobistego w postaci prawa do życia w pełnej rodzinie stanowi dalece większą dolegliwość psychiczną dla członka rodziny zmarłego, niż w przypadku innych dóbr osobistych, a jej skutki rozciągają się na całe życie osób bliskich. Tak też było w przedmiotowej sprawie, jak wynika z opinii biegłych psychiatry i psychologa powodowie bardzo mocno przeżyli śmierć syna. W zasadzie mimo upływu 20 lat dalej towarzyszy im uczucie żalu, smutku, bezradności, apatii. Nietypowo przebiegająca żałoba z aktami podwyższonego ciśnienia zmusiła powodów do podjęcia leczenia psychiatrycznego ze wsparciem farmakologicznym. Okres żałoby znacznie się przedłużył przybierając postać patologiczną, skutkującą u obojga powodów wystąpieniem nerwicy wegetatywnej. Sąd zważył też, że w związku ze śmiercią syna i pogorszeniem stanu psychicznego, powodowie zaprzestali zatrudnienia jako nauczyciele, nie mogąc patrzeć na roześmianą młodzież, w szkole do której uczęszczał też ich syn. Zmiana statusu zarobkowego, przejście na rentę, spowodowało niekorzystne zmiany w sytuacji bytowej powodów, a to również dalej pogarszało ich stan psychiczny. Oboje powodowie do dnia dzisiejszego odczuwają skutki utraty jedynego syna. Samo posiadane jeszcze dwóch córek nie zrekompensowało im straty syna, z którym wiązali duże nadzieje na przyszłość. Powodowie cały czas doświadczają nasilonych objawów depresyjno-nerwicowych, co utrudnia im normalne funkcjonowanie. Ustalając kwoty zadośćuczynienia dla powodów Sąd zważył też, że powodowie cały czas pozostają w obniżonym nastroju, nie potrafią cieszyć się z życia, cały czas rozpamiętują śmierć syna. Silna depresyjność znacznie utrudnia im normalne funkcjonowanie, a przedłużająca się żałoba obciąża ich w znaczy sposób emocjonalnie, rzutując też na nasilenie problemów kardiologicznych, choć same schorzenia powodów w tej sferze nie były związane bezpośrednio ze śmiercią syna. Zły stan psychiczny powodów doprowadził do wzmożonych reakcji emocjonalnych, a to z kolei powadziło do okresowych wzrostów ciśnienia. Powodowie mimo upływu czasu nie pogodzili się ze śmiercią syna, nie zaakceptowali faktu jego odejścia. Śmierć syna załamała stabilne życie powodów. W takich okolicznościach naruszenie dobra osobistego w postaci prawa do życia rodzinnego było i jest szczególnie dotkliwe dla powodów.

Biorąc pod uwagę okoliczności przedmiotowej sprawy Sąd uznał roszczenie powodów o zasądzenie zadośćuczynienia za uzasadnione, ale zróżnicował przyznane im kwoty, uwzględniając wnioski opinii psychiatryczno-psychologicznej, z której wynika, że powódka K. K. (1) doznała trwałego uszczerbku na zdrowiu w wysokości 30% z uwagi na urazy psychiczne po śmierci syna, a wynikające przedłużającej się nerwicy wegetatywnej bez efektu poprawy objawowej mimo stosowania farmakoterapii. Sąd przyznał powódce K. K. (1) kwotę 100.000 zł, pomniejszoną o 12.000 zł wypłacone przez ubezpieczyciela, co dało kwotę 88.000 zł, a powodowi Z. K. kwotę 90.000 zł pomniejszoną o 12.000 zł, co dało 78.000 zł.

Sąd obniżył jeszcze te kwoty dla powódki K. K. (1) ostatecznie do sumy 80.500, a dla powoda Z. K. do kwoty 70.500 zł , gdyż uzyskali oni już częściowo rekompensatę krzywdy niemajątkowej w ramach odszkodowania z art. 446 § 3 k.c przyznanego w 2001 roku wyrokiem tut Sądu do sygn. I C 1130/99. Z uzasadnienia zapadłego wtedy wyroku wynika jednoznacznie, że Sąd przyznając to odszkodowanie nawiązał bezpośrednio do stanu psychicznego powodów po stracie syna, nieodwracalnej straty i licznych utraconych nadziei powodów związanych z synem. Wszystkie te czynniki miały wymiar niemajątkowy i niejako pokrywały się z tym co tut. Sąd brał pod uwagę przy zasądzeniu zadośćuczynienia. Sąd zważył także, że zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę wprawdzie spełnia funkcję kompensacyjną, ale jest z natury rzeczy niewymierne; niemożliwe jest też rozgraniczenie straty ocenianej w kontekście pogorszenia sytuacji życiowej i naruszenia dobra osobistego. Choć co do zasady powyższe odszkodowanie rekompensowało wyłącznie majątkowe następstwa utraty syna, to nie sposób ściśle rozgraniczyć materialnych skutków tej śmierci w sytuacji powodów od ich niematerialnych konsekwencji. Z powyższych względów Sąd zmniejszył zadośćuczynienia powodów o kwotę adekwatną do krzywdy związanej z tym materialnym skutkiem śmierci syna powodów.

Uwzględniając przede wszystkim kompensacyjny charakter zadośćuczynienia Sąd uznał zasądzoną kwotę za usprawiedliwioną okolicznościami faktycznymi niniejszej sprawy. W pozostałym zakresie powództwa oddalono.

Od przyznanych kwot Sąd nie doliczył zsądzonych w 1999 roku na rzecz powodów kwot nawiązki tj po 500 zł. Wg poglądu wyrażonego już w orzecznictwie sądów powszechnych zadośćuczynienie za krzywdę dochodzone w postępowaniu cywilnym od ubezpieczyciela, nie może być automatycznie pomniejszone o kwotę zadośćuczynienia zasądzonego od sprawcy szkody wyrokiem karnym. Tut Sąd ten pogląd akceptuje. Ponadto ubezpieczyciel powołując się na tą okoliczność nie wykazał, że powodowie uzyskali od sprawcy szkody zasadzone wyrokiem karnym nawiązki. Dodatkowo były to niewielkie sumy, które zdaniem Sądu nie miały wpływu na realną rekompensatę krzywdy jaką powodowie ponieśli, na skutek śmierci syna.

Ustawowe odsetki Sąd zasądził od 6.06.2016 roku. Powodowie zgłosili szkodę stronie pozwanej pismem z dnia 5.05.2016 roku, już w dniu 9.05.2016 roku ubezpieczyciel wydał decyzję. Wbrew stanowisku powodów termin naliczenia odsetek należało określić zgodnie z art. 14 ust 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych (...), doliczając termin 30 dni na zapłatę. Jak wynika z akt likwidacji szkody pismem z dnia 6.05.2016 roku ubezpieczyciel informował powodów o przyjęciu zgłoszenia. Od tej daty Sąd policzył 30 dni na zapłatę, wskazując moment naliczenia odsetek ustawowych za opóźnienie.

O kosztach postępowania Sąd orzekł zgodnie z art. 100 kpc. Powódka K. K. (1) wygrała proces w 92 %, a Z. K. w 80%. Sąd nakazał ściągnąć od strony pozwanej na rzecz SP opłatę od pozwu od zasądzonego roszczenia w kwocie 7.550 zł, skoro powodowie zostali w całości zwolnieni od kosztów sądowych oraz kwotę 2185zł kosztów opinii biegłych i stawiennictwa świadków ( 86% z 3470,86 zł), po pomniejszeniu o 800 zł uiszczonej już zaliczki na koszty opinii. Sąd zasądził na rzecz powódki K. K. (1) kwotę 6.640 zł ( 92% z 7217 zł), na rzecz powoda Z. K. kwotę 5774 zł (80% z 71217 zł) tytułem kosztów zastępstwa procesowego według stawek obowiązujących w dniu wniesienia pozwu. Sąd nie znalazł podstaw do zwrotu na rzecz powodów kosztów zastępstwa prawnego w podwójnej wysokości stawek taryfowych, gdyż przedmiotowa sprawa nie była skompilowana ani pod względem faktycznym, ani prawnym, nie wymagała też zwiększonego nakładu pracy pełnomocnika powodów.

SSO Monika Świerad