Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Nowy Sączu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 maja 2020 roku

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

Przewodniczący:	SSO Agnieszka Skrzekut
	SSO Paweł Poręba ( sprawozdawca ) SSR ( del ) Rafał Obrzud

po rozpoznaniu w dniu 20 maja 2020 roku w Nowym Sączu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa W. G. i K. G.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Nowym Targu z dnia 20 listopada 2019 roku sygn. akt I C 510/18

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od powodów solidarnie na rzecz pozwanego kwotę 2700 zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

(...)

Sygn. akt III Ca 71/20

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Nowym Sączu

z 20 maja 2020 r.

Powodowie W. G. i K. G. domagali się zasądzenia od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty w wysokości 66 383,66 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 11 maja 2018 roku do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu wskazali, że poręczyli pożyczkę na celę mieszkaniowe udzieloną K. K. (1) udzieloną przez Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową (...) z siedzibą w M.. Zważywszy iż pożyczkobiorca nie zwrócił pożyczki zgodnie z umową, strona pozwana wystosowała wezwanie do powodów, a kolejno skierowała przeciwko nim egzekucję komorniczą, która zakończyła się wyegzekwowaniem kwoty w wysokości 66 383,66 zł.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa zarzucając, że prawną formą zabezpieczenia spłaty udzielonego kredytu było poręczenie cywilne i wekslowe, a także oświadczenie o poddaniu się egzekucji złożone przez powodów.

Wyrokiem z dnia 20 listopada 2019 r., sygn. akt I C 510/18 Sąd Rejonowy w Nowym Targu oddalił powództwo w całości ( pkt. I ) oraz zasądził ( pkt. II ) od powodów W. G. i K. G. solidarnie na rzecz strony pozwanej (...) Bank (...) S.A z siedzibą w W. kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Rejonowy ustalił, iż umową pożyczki na cele mieszkaniowe o numerze (...) z dnia 18 grudnia 2009 r. zawartą pomiędzy K. K. (1) (bratem powódki) a Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową (...) z siedzibą w M. (...) udzielił ww. pożyczkobiorcy na jego wniosek z dnia 10 grudnia 2009 r. pożyczkę w wysokości 850 000,00 zł na okres od dnia 18 grudnia 2009r. do dnia 15 grudnia 2014r. Z § 13 umowy wynika, że zabezpieczeniem przyznanej pożyczki było miedzy innymi udzielone poręczenie cywilnoprawne i wekslowe przez małżonków powodów K. G. i W. G. oraz przez M. K. – żonę pożyczkobiorcy. Kolejnym zabezpieczeniem był też akt dobrowolnego poddania się egzekucji przez powodów i M. K. z całego majątku.

Powodowie wcześniej już poręczali K. K. (1) w latach od 2000-2006 dwie pożyczki na kwoty około 30 000 zł, które K. K. (1) i M. K. spłacili. Zanim powodowie poręczyli umowę z 18 grudnia 2009 r. to wcześniej spotykali się z K., którzy przyjeżdżali do nich do domu w sprawie poręczenia im pożyczki. W rezultacie powodowie na dwa tygodnie przed terminem umowy oświadczyli K. K. (1), że wyrażają zgodę na poręczenie tej pożyczki. W dniu 18 grudnia 2009 r. wszyscy w czwórkę pojechali samochodem do K.. Razem z nimi pojechał Z. K., który zajmował się załatwieniem spraw formalnych związanych z pożyczką. Pożyczkobiorca jak też i powodowie podpisali umowę w siedzibie (...)w K. w godzinach rannych. Po sporządzeniu umowy powodowie ją parafowali, otrzymali jeden egzemplarz umowy, co wynika z oświadczenia poręczycieli ( k.12 ).

Następnie po podpisaniu umowy udali się do Kancelarii Notarialnej w K., w której powodowie oraz M. K. w formie aktu notarialnego złożyli przed notariuszem W. Z. oświadczenie o poddaniu się egzekucji Rep.A.nr (...). Poręczyciele przedłożyli notariuszowi zaświadczenie wydane przez (...) potwierdzające zawarcie umowy pożyczki z dnia 18 grudnia 2009 r. z K. K. (1) w kwocie 850 000 zł oprocentowaną według zmiennej stopy procentowej wynoszącej 13,50 % w skali roku. W akcie notarialnym szczegółowo opisano warunki udzielonej pożyczki, m.in., że jest ona udzielona na okres 5 lat, a wysokość raty miesięcznej wynosi 9 500 zł. Zabezpieczeniem spłaty pożyczki stało oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji M. K. i powodów do kwoty 1.275.000 zł. Poręczyciele oświadczyli też przed notariuszem, że w zakresie wykonania spłaty pożyczki wraz z odsetkami i innymi kosztami poddają się z całego swojego majątku wobec (...) rygorowi egzekucji wprost z tego aktu notarialnego na podstawie art. 777 § 1 pkt. 5 k.p.c.

Po odczytaniu przez notariusza przedmiotowego aktu notarialnego powodowie go podpisali. Następnie K. udali się do banku. Powodowie czekali na nich przed bankiem. K. K. (1) zapewniał powodów, że nie ma żadnych kłopotów finansowych, że będzie spłacana pożyczka, bo M. K. dobrze zarabia i ma pieniądze z handlu.

Przez kilka miesięcy K. spłacali pożyczkę, a potem zaczęły się kłopoty. W dniu 24 stycznia 2011 r, (...) zawiadomił W. G., iż K. K. (1) zalega ze spłatą pożyczki. Zaległości na dzień 24 stycznia 2011 r. wraz z odsetkami wyniosły 4 332,35 zł.

Sąd Rejonowy w Nowym Targu I Wydział Cywilny postanowieniem z dnia 31 grudnia 2015 r., do sygn. akt I Co 1333/15 nadał klauzulę wykonalności tytułowi egzekucyjnemu stanowiącemu nakaz zapłaty wydany przez Sąd Rejonowy w Nowym Targu z dnia 18 września 2012 r., sygn. akt I Nc 363/12 z powództwa wierzyciela (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W., na którego przeszło uprawnienie Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej (...) w M. przeciwko K. K. (1), M. K., K. G., W. G..

Powodowie w obliczu narastających problemów finansowych, ponieważ K. pożyczki nie spłacali, złożyli oświadczenie w formie pisemnej o uchyleniu się od skutków prawnych nieodpłatnych oświadczeń woli złożonych i podpisanych w dni 18 grudnia 2009 r. i 10 grudnia 2010 r. w M. i K., w tym oświadczeń, deklaracji wekslowych i weksla in blanco oraz notarialnego aktu poddania się egzekucji Rep. A. nr (...), jako poręczających pożyczkę nr (...) udzieloną dnia 18 grudnia 2009 r. przez (...) w M. dla K. K. (1), bądź innych oświadczeń związanych z tą pożyczką z uwagi na złożenie tych oświadczeń pod wpływem błędu wywołanego podstępnie przez (...) oraz K. K. (1).

Notariusz S. P. poświadczyła, że W. G. i K. G., dnia 8 maja 2018 roku powyższe oświadczenie w formie dokumentu własnoręcznie w jej obecności podpisali.

Na rozprawie dnia 13 listopada 2019 roku, powodowie nie byli w stanie wskazać na czym miało polegać podstępne działanie pożyczkodawcy oraz małżeństwa K..

Stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dokumentów oraz częściowo zeznań stron. Sąd Rejonowy częściowo nie dał wiary zeznaniom powodów w zakresie, iż nie były im znane postanowienia umowne zarówno co do pożyczki, jaki i aktu notarialnego w którym poddali się dobrowolnie egzekucji, uznając, że pozostają one w sprzeczności z twierdzeniami powódki K. G., która przyznała, że notariusz W. Z. odczytał im akt notarialny w zakresie poddania się egzekucji. Oprócz tego własnoręcznym podpisem powodowie potwierdzili odbiór egzemplarza umowy pożyczki.

Podobnie Sąd Rejonowy ocenił zeznania powodów, w których twierdzili oni, że nie mieli świadomości jaki dokument podpisują i że poręczają kwotę 850 000 zł.

W tych okolicznościach Sąd Rejonowy zważył, iż roszczenie zgłoszone w pozwie w oparciu o art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. nie jest zasadne. Nienależnym świadczeniem jest zachowanie jednej osoby zmierzające do przysporzenia korzyści majątkowej drugiej osobie (odbiorcy nienależnego świadczenia), które z punktu widzenia tej drugiej osoby przybiera postać świadczenia w stosunku zobowiązaniowym, przy czym ten stosunek zobowiązaniowy w rzeczywistości nie istnieje (nie ma przepisu prawnego, czynności prawnej, orzeczenia sądu lub decyzji innego organu, które byłyby podstawą istnienia takiego stosunku i zarazem podstawą świadczenia).

Sąd Rejonowy ocenił, iż art. 410 § 2 kc ma zastosowanie w sytuacji, gdy nastąpiło odpadnięcie podstawy prawnej świadczenia ( condictio causa finita). Jako przykłady wskazał zdarzenia prawne: uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego po wpływem błędu, podstępu i groźby (art. 88), ziszczenie się warunku rozwiązującego lub nadejście terminu końcowego przewidzianego w umowie, spełnienie świadczenia na podstawie wyroku zaopatrzonego w rygor natychmiastowej wykonalności, który następnie został prawomocnie zmieniony przez sąd odwoławczy (art. 333 k.p.c.), odwołanie darowizny (art. 898 k.c.).

Powodowie wprawdzie podnosili, że 8 maja 2018 r. uchylili się skutecznie od oświadczenia złożonego w „Oświadczeniu poręczycieli” z dnia 18 grudnia 2009 r. oraz tych złożonych w deklaracji wekslowej i weksli in blanco oraz w notarialnym akcie poddania się egzekucji, rep. A (...)roku, w przedmiocie udzielenia poręczenia pożyczki udzielonej przez K. K. (1), jednak brzmienie art. 86 § 1 k.c., wskazuje że jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej. Podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z podstępem strony, jeżeli ta o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła o nim drugiej strony albo jeżeli czynność prawna była nieodpłatna (art. 86 § 2 k.c.). Podstęp jest błędem kwalifikowanym, umyślnie wywołanym w celu złożenia oświadczenia woli pod wpływem takiego błędu. Na podstęp składają się dwa elementy: intencjonalny oraz materialny. Element intencjonalny charakteryzuje się zawsze określonym intencjonalnym nastawieniem osoby, która musi działać celowo i rozmyślnie dążyć do wywołania takiego niezgodnego z prawdą obrazu rzeczywistości u innej osoby. Element materialny polega na podjęciu określonego działania, zachowaniu się w określony sposób. Z obiektywnego punktu widzenia przez podstępne wywołanie błędu należy rozumieć każde zachowanie się, które świadomie wywołuje, wzmacnia lub utwierdza błędne wyobrażenie u innej osoby. Podstępne wywołanie błędu obejmuje nie tylko działanie prowadzące do powstania błędu przez wywołanie fałszywego obrazu otaczającej rzeczywistości, lecz także działanie utwierdzające błąd, umacniające go, np. przez dostarczenie dalszych sfałszowanych dowodów.

W ocenie Sądu Rejonowego powodowie nie wykazali, że pożyczkobiorca, K. K. (1) lub jego żona M. K. działali w sposób podstępny, aby w konsekwencji uzyskać poręczenie pożyczki. Nawet sami powodowie składający zeznania na rozprawie dnia 13 listopada 2019 r. nie byli w stanie wskazać na czym ewentualny podstęp miałby polegać.

Powodowie w pozwie powoływali się na to, że M. K. została prawomocnie skazana za oszustwo kredytowe przy udzielaniu tej pożyczki, ale w ocenie Sądu Rejonowego była ona jednie poręczycielem, a nie pożyczkobiorcą, dlatego fakt jej prawomocnego skazania nie ma wpływu na odpowiedzialność finansową powodów.

Sąd Rejonowy ocenił również, że odpowiedzialność poręczyciela ma charakter zobiektywizowany i jest oparta na zasadzie ryzyka. Poręczyciel gwarantuje pożyczkodawcy - własnym majątkiem - wypłacalność pożyczkobiorcy. Wobec czego udzielając poręczenia, powodowie winni byli się liczyć z możliwością wystąpienia okoliczności uzasadniajacych zobowiązanie ich do spłaty pożyczki (art. 876 k.c. do art. 887 k.c.).

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł w oparciu o art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożyli powodowie ( k. 144-153 ), zaskarżając je w całości

Wnieśli o zmianę wyroku przez uwzględnienie powództwa w całości oraz o zasądzenie na ich rzecz kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Ewentualnie wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Nowym Targu.

Domagali się także zasądzenia na ich rzecz od strony pozwanej kosztów procesu, w tym opłaty od zażalenia i kosztów zastępstwa adwokackiego za instancję odwoławczą według norm przepisanych.

Wyrokowi powodowie zarzucili:

I.  naruszenie norm prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c., przez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny dowodów prowadzącej do przyjęcia, że:

1.  powodowie nie wykazali, iż pożyczkodawca (...) i pozyczkobiorca K. K. (1) działali w porozumieniu oraz w sposób podstępny i wprowadzający powodów w błąd, aby uzyskać w konsekwencji poręczenie pożyczki przez powodów, podczas gdy powodowie to wykazali:

a.  w notarialnie poświadczonym oświadczeniu z dnia 8 maja 2018 r. o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli złozonego pod wpływem podstępnego wprowadzenia w błąd przy poręczeniu pożyczki oraz powołanych w oświadczeniu dokumentach,

b.  dokumentami dołączonymi do pozwu a wydanymi przez stronę pozwaną dopiero w 2017 r.

c.  informacjami z postępowań karnych i egzekucyjnych o co najmniej 3 krotnie zawyżonej wycenie nieruchomosci pożyczkobiorcy i sfałszowaniu dokumentacji finansowej jego żony, które dokumentowały zdolność kredytową pożyczkobiorcy i neutralizowały obawy powodów co do realności spłaty pożyczki,

d.  informacjami o toczącym się w Prokuraturze Okręgowej w Katowicach śledztwie o korupcję i fałszowanie dokumentów przeciwko członkom władz (...), którzy uczestniczyli w zawarciu umowy pożyczki dla K. K. (1),

e.  zeznaniami na rozprawie z dnia 13 listopada 2019 r. wskazującymi extraordynaryjne okoliczności poręczenia przez nich pożyczkl w tym działania przedstawicieli (...) wskazanych z nazwiska, którzy faktycznie podpisywali wszystkie dokumenty umowy pożyczki,

2.  podstępne działania pożyczkobiorcy, o których pozwany wiedział nie mogły doprowadzić do wywołania u powodów błędnego przekonania o zdolności pożyczkobiorcy do spłaty pożyczki, skutkującego poręczeniem pożyczki, a tym samym pozostawaniem przez powodów w świadomości braku ryzyka siebie i swojej rodziny co do wyzucia z całego dorobku życia,

3.  skazanie M. K. - żony pożyczkobiorcy za oszustwo kredytowe przy udzieleniu tej pożyczki, nie ma wpływu na odpowiedzialność powodów, podczas gdy oszustwo to uniemożliwiało uzyskanie ww. pożyczki, a bez sfałszowanianych danych o dochodach pożyczka nie zostałaby udzielona o czym powodowie dowiedzieli się dopiero w 2018 r. z informacji o wyroku II K 1100/14 Sądu Rejonowego w Nowym Targu,

4.  odpowiedzialność powodów ma charakter zobiektywizowany i oparty na zasadzie ryzyka, więc udzielając poreczenia winni byli liczyć się z możliwością wystąpienia zobowiązania do spłaty pożyczki i dlatego nawet podstępne wprowadzające w błąd działanie drugiej strony umowy pożyczki nie zwalnia powodów od obowiązku zapłaty, a tym samym nie daje im podstaw do żądania od pozwanego zwrotu wpłaconych kwot z tytułu bezpodstawnego wzbogacania, pomimo braku podastaw świadczenia pierwotnego – pożyczki oraz naruszeń k.k.

II.  naruszenie prawa procesowego przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów z art. 233 k.p.c. poprzez oparcie rozstrzygnięcia w sprawie bez uwzględnienia całości materiału dowodowego, a w szczególności:

1.  wskazanego przez powodów w notarialnie podpisanym, precyzyjnym i barszo szczegółowym oświadczeniu z dnia 8 maja 2018 r.,

2.  faktu posiadania dokumentacji pożyczki wyłącznie przez pozwanego, który w części wydał ją powodom dopiero podczas pierwszego spotkania w dniu 14 września 2017 r w centrum restrukturyzacji w K. z pisem z dnia 26 paźdizernika 2017 r,

3.  faktu dojścia do wiedzy i świadomosci powodów dopiero po zapoznaniu się z wydanymi i uzyskanymi dokumentami o podstępnych i wprowadzajacych w błąd elementach działań i zaniechań pozwanego w tym wynikajacych z:

a.  § 34 regulaminu pożyczki ograniczajacego jej wysokość do 70 % wartości nieruchomości, na której ma zostać ustanowiona hipoteka zabezpieczajaca pożyczkę,

b.  faktycznej powierzchni użytkowej budynku pożyczkobiorcy 120 m ² , podczas gdy w wycenie przedłożonej do pożyczki wykazano 165 m ²,

c.  faktycznej rynkowej wartości nieruchomosci pożyczkobiorcy na 370 000 zł wg. wycen trzech rzeczoznawców znajdujących się w aktach komornika S. H. ( KM 128/14 ),

d.  z informacji Sądu Rejonowego w Nowym Targu o wyroku w sprawie do sygn. akt II K 1100/14 skazującym żonę pożyczkobiorcy M. K. za oszustwo kredytowe przy udzieleniu pożyczki poprzez podrobienie poświadczajacej nieprawdę księgi ewidencji przychodów z jej działalności, a które miało istotne znaczenie dla uzyskania pożyczki,

4.  nie zaprzecznia przez stronę pozwaną twierdzeń powodów i zarzutów zawartych w oświadczeniu z 8 maja 2018 r. jak i w pozwie oraz niezłożenia przez stronę pozwaną żadnych wniosków dowodowych, a tym samym przyznanie przez stronę pozwaną ( art. 230 k.p.c. ) faktów i dowodów podniesionych przez powodów,

III.  naruszenie prawa procesowego, tj. art. 102 k.p.c. co do nieobciążania powodów kosztami procesu, w sytuacji, gdy w sprawie zachodziły szczególne okoliczności, gdyż strona pozwana zachowała się podstępnie co do powodów, wprowadziła ich w błąd, i przyjęła pasywną postawę tak przed procesem jak i w odpowiedzi na pozew,

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła ( k. 184-196 ) o oddalenie apelacji w całości jako bezzasadnej oraz o zasądzenie na jej rzecz od powodów kosztów zastępstwa procesowego wg norm prawem przepisanych.

Strona pozwana podniosła, iż zarzuty podniesione w apelacji są chybione, a Sąd Rejonowy nie naruszył zasady swobodnej oceny dowodów określonej w art. 233 § 1 k.p.c. Powodowie pomijają też fakt, że odpowiadają zarówno jako poręczyciele według kodeksu cywilnego jak i wekslowego. Poręczenie wekslowe polega zaś na przyjęciu abstrakcyjnej odpowiedzialności poręczyciela za długi osoby podpisanej na wekslu niezależnie od skutków poręczenia według prawa cywilnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powodów jest bezzasadna a podniesione w niej zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego nie są trafne.

Na wstępie należy wskazać, iż zgodnie dyspozycją z art. 9 ust. 4 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U.2019 poz. 1469 ) do rozpoznania środków odwoławczych wniesionych i nierozpoznanych przed dniem wejścia w życie tej ustawy stosuje się przepisy ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - kodeks postępowania cywilnego w brzmieniu dotychczasowym.

Ww. ustawa z dnia 4 lipca 2019 r. w zakresie dotyczącym środków odwoławczych weszła w życie z dniem 7 listopada 2019 r.

Dlatego do rozpoznania środków odwoławczych wniesionych po dniu wejścia w życie tej ustawy ( a tak jest w niniejszej sprawie – bo apelację nadano w dniu 08 stycznia 2020 r. k. 144 ) stosuje się przepisy w brzmieniu aktualnie obowiązującym.

Zgodnie z art. 374 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 7 listopada 2019 r. Sąd drugiej instancji może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, jeżeli przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w apelacji lub odpowiedzi na apelację złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, chyba że cofnięto pozew lub apelację albo zachodzi nieważność postępowania.

W apelacji powodowie nie wnosili o przeprowadzenie rozprawy.

Również sterona pozwana w odpowiedzi na apelację nie domagała się wyznaczenia rozprawy.

Dlatego rozpoznanie apelacji powodów nastapiło na posiedzeniu niejawnym.

W sprawie nie zaszły uchybienia skutkujące nieważnością postępowania, a których wystąpienie sąd odwoławczy ma obowiązek brać pod uwagę z urzędu stosownie do art. 378 § 1 k.p.c.

Brak też podstaw do uchylenia zaskarżonego wyroku na podstawie art. 368 § 4 k.p.c. z powołaniem na nierozpoznanie istoty sprawy.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem pojęcie „istoty sprawy” odnosi się do jej aspektu materialnego, a nierozpoznanie istoty zachodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, a więc gdy sąd zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 18 czerwca 2013 roku, I ACa 306/2013, publ. LexPolonica nr 6960459; wyrok SN z dnia 24 maja 2012 roku, V CSK 260/2011, publ. LexPolonica nr 4934975; wyrok SN z dnia 24 marca 2004 roku, I CK 505/2003, publ. LexPolonica nr 2025461).

O sytuacji takiej można mówić, jeżeli np. sąd nie wniknął w całokształt okoliczności sprawy, ponieważ pozostając w mylnym przekonaniu ograniczył się do zbadania jedynie jednej okoliczności, w związku z czym przedwcześnie oddalił powództwo albo jeżeli zaniechał zbadania merytorycznych zarzutów pozwanego ( np. zarzutu przyczynienia, przedawnienia, itp. ).

Do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi również w sytuacji, w której sąd pierwszej instancji dokonał oceny prawnej roszczenia bez oparcia jej o właściwie ustaloną podstawę faktyczną i w związku z tym w sprawie zachodzi potrzeba poczynienia po raz pierwszy niezbędnych ustaleń faktycznych.

Skorzystanie w takim wypadku z możliwości uzupełnienia postępowania dowodowego przez sąd drugiej instancji godziłoby w zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego, zagwarantowaną w art. 176 Konstytucji RP ( tak: wyroki SN: z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, nie publ., z dnia 21 października 2005 r., III CK 161/05, nie publ., z dnia 20 lipca 2006 r., V CSK 140/06, nie publ., z dnia 11 sierpnia 2010 r., I CSK 661/09, nie publ., z dnia 26 stycznia 2011 r., IV CSK 299/10, nie publ. i z dnia 12 stycznia 2012 r., II CSK 274/11, nie publ. oraz postanowienia z dnia 13 listopada 2014 r., V CZ 73/14, nie publ., z dnia 20 lutego 2015 r., V CZ 119/14, nie publ., z dnia 26 marca 2015 r., V CZ 7/15, nie publ., z dnia 2 lipca 2015 r., V CZ 39/15, nie publ. i z dnia 26 czerwca 2015 r., I CZ 60/15, nie publ.).

W ocenie Sadu Okręgowego w realiach niniejszej sprawy jej istota została przez Sąd Rejonowy ustalona, zbadana i wyjaśniona.

W obecnym modelu procedury cywilnej sąd odwoławczy nie ogranicza się jednak wyłącznie do kontroli orzeczenia sądu pierwszej instancji, lecz bada ponownie całą sprawę, a kontrolując prawidłowość zaskarżonego orzeczenia, pełni również funkcję sądu merytorycznego, który może rozpoznać sprawę od początku, uzupełnić materiał dowodowy lub powtórzyć już przeprowadzone dowody, a także poczynić samodzielnie ustalenia na podstawie materiału zebranego w sprawie. Tym samym postępowanie apelacyjne - choć odwoławcze - ma charakter merytoryczny (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, publ. OSNC 2008, Nr 6, poz. 55 i powołane tam orzecznictwo oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2013 roku, II CNP 72/12, publ. LEX nr 1360205).

Sąd Rejonowy postępowanie przeprowadził prawidłowo i dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne bez konieczności ich ponownego przytaczania ( tak: wyrok SN z 9 marca 2006 r., sygn. akt I CSK 147/05, publ. LEX nr 190753).

W sytuacji, gdy sąd odwoławczy orzeka na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu w pierwszej instancji nie musi powtarzać dokonanych ustaleń, gdyż wystarczy stwierdzenie, że przyjmuje je za własne ( tak: orzeczenia SN z dnia 13 grudnia 1935 r., publ. C III 680/34. Zb. Urz. 1936, poz. 379, z dnia 14 lutego 1938 r., C II 21172/37, publ. Przegląd Sądowy 1938, poz. 380 i z dnia 10 listopada 1998 r., III CKN 792/98, publ. OSNC 1999, nr 4, poz. 83, wyrok SN z dnia 5 marca 2015 r. ,V CSK 270/14, publ. LEX nr 1682218).

W apelacji skarżący nie zaprezentowali żadnych argumentów jurydycznych, logicznych, czy wynikających z doświadczenia życiowego, w wyniku których możliwe byłoby podważenie kluczowych dla sprawy ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji. Nie wykazali przy tym powodowie jakiejkolwiek przyczyny dyskwalifikującej postępowanie dowodowe Sądu Rejonowego.

Samo zaś twierdzenie strony – co już wyżej podkreślono - o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości, nie jest wystarczające ( tak: . wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 13 września 2012 r., sygn. akt I ACa 445/12, publ. LEX nr 1223454).

Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych jest zasadny wtedy, gdy sąd ustalił stan faktyczny w oderwaniu od zgromadzonych dowodów (tzw. błąd braku), jak i wtedy, gdy podstawą ustaleń faktycznych uczyniono wprawdzie wszystkie ujawnione w toku rozprawy dowody, lecz dokonano ich nieprawidłowej oceny z punktu widzenia zasad logiki, wskazań wiedzy czy doświadczenia życiowego (tzw. błąd dowolności).

Zarzut ten jest zatem z istoty rzeczy powiązany z zarzutem naruszenia przepisów postępowania.

Istotnym jest przy tym - podczas formułowania zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych - wskazanie konkretnych uchybień Sądu I instancji, albowiem rzeczą skarżącego nie jest przedstawienie własnej wersji wydarzeń, lecz wykazanie, iż to Sąd I instancji błędnie ustalił fakty z punktu widzenia swobodnej oceny dowodów. Błąd w ustaleniach faktycznych jest skutkiem naruszenia przepisów postępowania, gdyż przeprowadzenie postępowania zgodnie ze wszystkimi zasadami i regułami procesu prowadzi do poprawnych (z punktu widzenia procesowego) ustaleń faktycznych.

Takich uchybień w postępowaniu Sądu I instancji skarżący nie zdołali zaś skutecznie wykazać.

Jak wynika z pisemnego uzasadnienia wyroku ( k. 139-141 ), które odpowiada dyspozycji z art. 327 ¹ k.p.c. ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego w tym zakresie są skrupulatne i wnikliwe, a znajdują oparcie w przeprowadzonych dowodach z dokumentów i zeznań powódów przesłuchanych w charakterze strony na rozprawie z dnia 13 listopada 2019 r. ( k. 127 ).

Niezasadny jest podniesiony w apelacji rozbudowany zarzut naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 233 k.p.c..

Wbrew zarzutom apelacji Sąd Rejonowy nie uchybił zasadom prawidłowej oceny dowodów i nie przekroczył granicy swobodnej oceny.

Podstawowym zadaniem sądu orzekającego, wyrażającym istotę sądzenia jest rozstrzyganie kwestii spornych w warunkach niezawisłości, na podstawie własnego przekonania sędziego przy uwzględnieniu całokształtu zebranego materiału ( tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 1996 roku, II CRN 173/95, publ. LEX nr 1635264).

W orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, że ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 1980 r., II URN 175/79, OSNC 1980, nr 10, poz. 200; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999 r., II UKN 685/98, OSNAPiUS 2000, nr 17, poz. 655; uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2000 r., III CKN 1049/99, LEX nr 51627; uzasadnienie wyroków Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2000 r., IV CKN 1097/00, LEX nr 52624; z dnia 29 września 2000 r., V CKN 94/00, LEX nr 52589; z dnia 15 listopada 2000 r., IV CKN 1383/00, LEX nr 52544; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 2001 r., II UKN 423/00, OSNP 2003, nr 5, poz. 137; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2002 r., IV CKN 859/00, LEX nr 53923; uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2002 r., IV CKN 1050/00, LEX nr 55499; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, LEX nr 56906; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., IV CKN 1316/00, LEX nr 80273).

Skuteczne przedstawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 k.p.c. wymaga zaś wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania, lub doświadczenia życiowego. Nie jest natomiast wystarczające subiektywne przekonanie strony o innej niż przyjął to Sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena Sądu ( tak: orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 5 sierpnia 1999 roku, II UKN 76/99, publ. OSNAPiUS 2000, Nr 19, poz. 732; z dnia 10 kwietnia 2000 roku, V CKN 17/2000, publ. OSNC 2000, Nr 10, poz. 189; z dnia 10 stycznia 2002 roku, II CKN 572/99, publ. LEX nr 53136; z dnia 27 września 2002 roku, II CKN 817/00, publ. LEX nr 56096).

Ocena dowodów polega na ich zbadaniu i podjęciu decyzji, czy została wykazana prawdziwość faktów, z których strony wywodzą skutki prawne. Celem sądu jest tu dokonanie określonych ustaleń faktycznych, pozytywnych bądź negatywnych, i ostateczne ustalenie stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia ( tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2003 roku, II CK 75/02).

Na sądzie orzekającym ciąży obowiązek dokonania oceny wszechstronnej, w czym mieści się wymaganie rozważenia wszystkich dowodów mających znaczenie dla przedmiotu sprawy oraz kierowania się w ocenie regułami logiki i doświadczenia życiowego nakazującego uwzględniać wzajemne związki między poszczególnymi faktami ( tak: wyrok SN z dnia 10 lutego 2005 r., II CK 385/04).

Dodatkowo należy zaznaczyć, iż zgodnie z art. 3 k.p.c. obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach, jednak ciężar udowodnienia faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy obciąża stronę, która z faktów tych wywodzi skutki prawne ( art. 6 k.c. ).

Ciężar dowodu w postępowaniu cywilnym z reguły spoczywa na powodzie.

Powinien on dowieść wystąpienia faktów tworzących jego prawo podmiotowe będące źródłem roszczeń oraz faktów uzasadniających jego odpowiedź na zarzuty pozwanego, natomiast pozwany dowodzi faktów uzasadniających jego zarzuty przeciwko roszczeniu powoda - fakty tamujące oraz niweczące (wyroki SN: z dnia 20 grudnia 2006 r., IV CSK 299/06, publ. LEX nr 233051; z dnia 29 września 2005 r., III CK 11/05, publ. LEX nr 187030). Reguły rozkładu ciężaru dowodu mają charakter gwarancyjny, wskazując stronę, która poniesie negatywne konsekwencje nieudowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia istotne znaczenie.

Sąd Rejonowy słusznie nie dał wiary zeznaniom powodów W. G. ( k. 127 od 00:11:21 ) oraz K. G. ( k. 127/2 od 00:40:26 ), iż nie były im znane postanowienia umowne zarówno co do pożyczki udzielonej K. K. (1) ( k. 9-11 ), jaki i aktu notarialnego ( k. 14 ), w którym poddali się dobrowolnie egzekucji.

Sąd Okręgowy zauważa, iż K. G. - jak wynika z jej zeznań ( k. 127/2 od 00:40:26 ) - przyznała wprost, że notariusz odczytał powodom akt notarialny w zakresie poddania się egzekucji, którego kopia znajduje się na k. 14.

Akt notarialny z 18 grudnia 2009 r. zawiera wszystkie istotne elementy dotyczące zawartej umowy umowy pożyczki między (...) a K. K. (1) ( kwota, oprocentowanie, okres na jaki udzielono pożyczki, wysokość rat ) jak też określa precyzyjne zakres zobowiązania powodów jako poręczycieli umowy pożyczki ( kiedy i do jakiej kwoty ).

Stąd zarzut powodów, iż udzielając poręczenia umowy pożyczki między (...) a K. K. (1) nie znali oni warunków umowy jest w świetle tego dokumentu gołosłowny.

Dodać trzeba, iż udzielając poręczenia z tytułu umowy pożyczki kwoty 850 000 zawartej przez (...) z K. K. (1) ( k. 9-11 ) powodowie potwierdzili też w dniu 18 grudnia 2009 r. odbiór egzemplarza umowy pożyczki. Taki zapis znajduje się bowiem przy podpisie pozwanych jako poręczycieli ( k. 12 ).

Prawidłowo zatem Sąd Rejonowy w ramach zasady oceny dowodów z art. 233 § 1 k.p.c. ocenił, że gołosłowne i nielogiczne są zeznania powodów, w których twierdzili oni, że nie mieli świadomości jaki dokument podpisują i że poręczają faktycznie pożyczkę na kwotę 850 000 zł.

Istotnie stosując do sytuacji powodów wzorzec przeciętnie rozgarniętego człowieka stwierdzić trzeba, że osoba należycie dbająca o swoje interesy w takiej sytuacji w jakiej znajdowali się powodowie w dacie 18 grudnia 2009 r. zadałaby o pełną informację co do kwot i warunków pożyczki zanim zdecydowałaby się na udzielenie poręczenia.

Sąd Okręgowy podziela zatem ocenę Sądu Rejonbowego, że powodowie w dacie 18 grudnia 2009 r. – kiedy udzielili poręczenia - w niczym nie byli zaskoczeni i mogli przemyśleć dalsze postępowanie.

W. G. ( k. 127 od 00:11:21 ) oraz K. G. ( k. 127/2 od 00:40:26 ), sami przynali, że już wcześniej co najmniej kilka razy udzielali poręczenia K. K. (1). K. K. (1) zresztą jest bratem powódki K. G. a szwagrem powoda W. G.. Okoliczność ta potwierdza tylko, że powodowie i pożyczkobiorca pozostawali z sobą w dobrych i bliskich relacjach.

Doświadczenie życiowe uczy bowiem, że poręczenia nie udziela osoba przygodna i to niezależnie od tego, czy pożyczkobiorca za poręczenie oferuje poręczycielowi korzyść materialną.

Nadto przed zawarciem spornej pożyczki z dnia 18 grudnia 2009 r. ( co najmniej na miesiąc wcześniej ) K. K. (1) i M. K. kilka razy w sprawie pożyczki przychodzili do domu powodów, a w dniu pożyczki razem jechali oni w samochodzie do K., spędzili ze sobą około dwie godziny, następnie w siedzibie (...) i u notariusza.

W tych okolicznościach zeznając przed Sądem Rejonowym w dniu 13 listopada 2020 r. powodowie nie potrafili sami jednoznacznie wkazać na czy miałby polegać zastosowany wobec nich podstęp przez K. K. (1) i M. K. oraz (...).

Wprawdzie w oświadczeniu pisemnym z dnia 8 maja 2018 r. ( k. 22-25 ) o uchyleniu się od skutków prawnych złożonych oświadczeń woli o poręczeniu powodowie wskazali na konkretne przejawy podstępnego działania K. K. (1), M. K. i (...), ale okoliczności tych nie wykazali ( art. 6 k.c. ).

Dodać trzeba, że w dniu 10 grudnia 2010 r. powodowie ( jak wskazali w oświadczeniu - k. 23/2 - 24 ) podpisali też kolejny weksel wystawiony przez K. K. (1) i mieli być wówczas informowani o jego chwilowych problemach finansowych.

Zatem już wtedy do wiadomości powodów dotary informacje o sytuacji pożyczkobiorcy. Mimo to powodowie zdecydowali się na udzielenie zabezpieczenia, a zatem trudno jest przyjąć, że i tym razem powodowie działali w błędzie, pod wpływem podstępu lub sytuacji przymusowej.

Sąd Okręgowy w składzie rozpoznającym niniejszą apelację podziela zaś pogląd prawy wyrażony w uchwale 7 sędziów SN z dnia 30 września 1996 r. III CZP 85/96 ( publ. OSNC 1996/12/153, Biul.SN 1996/9/9 ), iż poręczyciel nie może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli z powodu błędu wywołanego podstępnie przez dłużnika co do jego wypłacalności w dacie poręczenia.

Z zebranych w sprawie dowodów nie wynika, aby pożyczkodawca (...) i pożyczkobiorca K. K. (1) działali w porozumieniu w sposób podstępny i wprowadzający powodów w błąd, aby uzyskać w konsekwencji poręczenie pożyczki przez powodów.

Wniosku tekiego nie da się wywieść z dokumentów dołączonych do pozwu.

Dowodu na tę okolicznosć nie stanowi też kopia artykułu prasowego ( k. 124-125 ), w którym w ramach dziennikarskich ustaleń jest mowa o ewentualnych nieprawidłowościach w (...).

Podobnie wniosek dowodowy powodów zawarty w piśmie z dnia 13 listopada 2019 r. ( k. 121-122 ) o przeprowadzenie wywiadów o toczącym się w Prokuraturze Okręgowej w Katowicach śledztwie o korupcję i fałszowanie dokumentów przeciwko członkom władz (...) i czy dotyczy ono osób, które uczestniczyły w zawarciu umowy pożyczki dla K. K. (1) nie mógł doprowadzić do wniosku co do podstępnego działania (...) i pożyczkobiorcy K. K. (1) wymierzonego w powodów.

Jedynie bowiem ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym ( art. 11 k.p.c. ).

Stąd tylko prawomocny wyrok karny skazujący za przestępstwo oszustwa K. K. (1) lub członków władz (...) podpisanych na umowie z 18 grudnia 2009 r. miałby znaczenie w sprawie. Brak takiego rozstrzygnięcia na chwilę zamknięcia rozprawy ( art. 316 § 1 k.p.c. ) nie uprawnia do twierdzenia o podstępnym działaniu na szkodę powodów przy zawarciu umowy z dnia 18 grudnia 2009 r. Zmiana okoliczności w tym zakresie w przyszłości mogłaby zaś mieć znaczenie z punktu widzenia podstawy wznowienia postępowania określonej w art. 403 § 2 k.p.c..

Słusznie Sąd Rejonowy ocenił, iż skazanie M. K. - żony pożyczkobiorcy za przestępstwo z art. 297 § 1 k.k. ( k. 20 ) nie ma wpływu na rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie i nie uwiarygadnia twierdzeń powodów co do podstępnego wprowadzenia ich w błąd celem udzielenia przez nich poręczenia.

M. K. nie była bowiem stroną umowy pożyczki z dnia 18 grudnia 2009 r. ( k. 9-11 ) lecz tak jak powodowie jedynie poręczycielem ( k. 12 ). Stąd jeśli podrobiła księgi ewidencyjne przychodów za 2009 r. dotyczące jej działalności, to w istocie popełniła własne przestępstwo, za które została skazana. Powodowie nie wykazali z kolei ( art. 6 k.c. ), iż podstawą (warunkiem ) udzielenia pożyczki K. K. (1) były księgi ewidencyjne przychodów M. K. za 2009 r i że bez sfałszowanianych danych o dochodach pożyczka nie zostałaby udzielona. Tego typu zależność nie wynika z umowy ( k. 9-11 ) i nie da się jej wyprowadzić z innych dowodów w logiczny sposób. W sytuacji, gdy powodowie są rodziną K. K. (1) i M. K. trudno jest też zakładać złą wolę i celowe narażanie powodów przez małżeństwo K. na odpowiedzialność cywilną z racji udzielonego poręczenia.

W pkt. 13 umowy wskazuje się na szereg zabezpieczeń przyznanej pożyczki ( mowa jest między innymi o hipotekach na nieruchomości pożyczkobiorcy i M. K. ), dlatego poręczenia udzielone przez powodów nie były jedynymi zabezpieczeniami umowy.

Poręczenie jako jeden ze sposobów zabezpieczenia najczęściej jest wymagane przez instytucję kredytową. Racjonalny pożyczkobiorca z kolei liczy zawsze na samodzielną spłatę zaciągniętego zobowiązania bez potrzeby uruchamiania poręczenia. W tych okolicznościach z faktu skazania M. K., czy zawyżenia wartości nieruchomości nie można wnioskować jeszcze o podstępnych działaniach pożyczkobiorcy, ani o tym, że pożyczkodawca pozostawał z nim w zmowie, tylko po to, aby doprowadzić do wywołania u powodów błędnego przekonania co do zdolności pożyczkobiorcy do spłaty pożyczki, skutkującego poręczeniem pożyczki.

Logicznie oceniając powodowie nie mieli obowiązku poręczać za pożyczkę zaciąganą przez K. K. (1). Sami przyznali zaś w swoich zeznaniach: W. G. ( k. 127 od 00:11:21 ), K. G. ( k. 127/2 od 00:40:26 ) - co już podniesiono – że K. przyjeżdżali do nich na miesiąc wcześniej w sprawie poręczenia. Zatem z racji stosunku bliskości i relacji rodzinnych powodowie mieli wszelkie możliwości, aby przed 18 grudnia 2009 r. od K. K. (1) i M. K. uzyskać wprost pełne informacje co do warunków zawieranej umowy oraz zdolności kredytowej. Tym samym powodowie nie mogą zasłaniać się obecnie brakiem świadomości w tamtej dacie ryzyka z racji przyjętego na siebie zobowiązania z tytułu udzielonego poręczenia.

Podkreślić trzeba także, że Sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji jest związany zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa procesowego ( tak: wyrok SN z dnia 18 czerwca 2010 roku V CSK 448/09, publ. LEX nr 677914 ).

Związanie to oznacza, że Sąd Okręgowy nie bada obecnie i nie rozważa wszystkich możliwych i hipotetycznych naruszeń prawa procesowego popełnionych przez Sąd Rejonowy.

Wnioski dowodowe z dokumentów dołączonych do apelacji ( k. 154-167 ) zgłoszone po raz pierwszy w postępowaniu apelacyjnym podlegały pominięciu (art. 381 k.p.c.).

Przepis art. 381 k.p.c. ma wyraźnie charakter dyscyplinujący strony procesowe, zobowiązując je do przedkładania wszystkich posiadanych dowodów w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, pod rygorem możliwości ich pominięcia w instancji odwoławczej, co ma zapewnić realizację ważnych zasad procesowych, tj. koncentracji dowodów i sprawności postępowania ( tak: wyrok SN z dnia 09 sierpnia 2019 r., II CSK 353/18, publ. LEX nr 2727504).

W apelacji nie podniesiono wprost zarzutów naruszenia prawa materialnego.

Sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest jednak związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego ( tak: uchwała SN w składzie 7 sędziów - zasada prawna z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, publ. OSNC 2008 nr 6, poz. 55 ). Sąd drugiej instancji rozpoznaje bowiem sprawę w granicach apelacji, które wyznaczają nie tyle sam wniosek, co cały jej wywód i treść ( tak: wyrok SN z 6 grudnia 2001 r., I PKN 714/00, publ. OSNAPiUS Nr 22/2003, poz. 544).

Założeniem postępowania apelacyjnego jest zaś ponowienie postępowania przeprowadzonego przed sądem pierwszej instancji w granicach wniosków apelacji w stopniu niezbędnym do wszechstronnego zbadania zasadności i legalności zaskarżonego orzeczenia. Postępowanie apelacyjne – jak już wskazano - jest więc ponownym merytorycznym sądzeniem sprawy, wobec czego wyrok sądu odwoławczego musi się opierać na jego własnych ustaleniach prawnych (zob. wyrok SN z 9 czerwca 1997 r., III CKN 58/97 oraz wyrok SN z 24 kwietnia 1997 r., II CKN 125/97, publ. OSNC Nr 11/1997, poz. 172). W postępowaniu apelacyjnym zatem sąd drugiej instancji powinien rozważyć, w granicach zaskarżenia orzeczenia ( w całości czy w części ) wszystkie stwierdzone naruszenia prawa materialnego, nawet jeżeli nie były one przedmiotem zarzutu apelacyjnego ( tak: wyrok SN z 18 maja 2007 r., I CSK 91/07; wyrok SN z 11 stycznia 2007 r., II CSK 392/06; wyrok SN z 3 sierpnia 2006 r., IV CSK 101/06; wyrok SN z 24 czerwca 2005 r., V CK 704/04 oraz wyrok SN z 21 kwietnia 1999 r., I PKN 25/99, MoP Nr 10/1999, s. 7).

Powództwo o zapłatę oparto na dyspozycji art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. w związku z przedłożonym oswiadczeniem o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem podstępu ( k. 22-24 ).

Naruszenie prawa materialnego przez jego błędną wykładnię polega na wadliwym określeniu treści norm prawnych wynikających z przepisów prawa materialnego, natomiast naruszenie prawa materialnego przez jego niewłaściwe zastosowanie może mieć postać błędnej subsumcji. Wadliwa subsumcja wyraża się w niezgodności między ustalonym stanem faktycznym a hipotezą zastosowanej normy prawnej, na błędnym przyjęciu czy zaprzeczeniu związku zachodzącego między faktem ustalonym w procesie a normą prawną ( tak: wyrok SN z dnia 8 października 2002 r., IV CKN 1304/00, publ. LEX nr 78365; wyrok SN z dnia 2 kwietnia 2003 r., I CKN 160/01, publ. LEX nr 78813).

Naruszenie prawa przez jego niewłaściwe zastosowanie może być również efektem oparcia się na normie prawnej nieistniejącej lub przyjęcia, że nie istnieje norma obowiązująca (tzw. pogwałcenie prawa w ścisłym znaczeniu).

W okolicznościach niniejszej sprawy nie można przyjąć, że powodowie skłądając oświadczenie pisemne o poręczeniu umowy pożyczki ( k. 12 ) dla K. K. (1) działali w błędzie lub zastosowano wobec nich podstęp.

Błąd w rozumieniu art. 84 k.c. ma charakter normatywny i w związku z tym nie obejmuje rozbieżności pomiędzy wyobrażeniem oświadczającego wolę a stanem rzeczywistym, które nie dotyczą treści czynności prawnych, a sfery psychicznej motywacji składającego oświadczenia woli (błąd co do pobudki).

Błędem prawnie doniosłym nie są dlatego: niespełnione oczekiwania strony do co sposobu wykonania zobowiązania, mylna ocena zarówno aktualnych, jak i przyszłych okoliczności, np. zdolności płatniczych dłużnika, prognozowanego wzrostu wartości nabywanego przedmiotu, błąd w prognozowaniu efektów działalności gospodarczej, czy generalnie – niespełnienie oczekiwań osoby dokonującej czynności prawnej co do określonego rozwoju zdarzeń.

Do błędu w rozumieniu art. 84 k.c. nie zalicza się też sytuacji, w których składający oświadczenie woli na skutek własnych zaniechań nie ma pełnej wiedzy o przedmiocie umowy bądź jej treści. Przyjmuje się wtedy, że osoba ta akceptuje zawarte w umowie postanowienia bez względu na ich treść. Tym samym nie występuje różnica pomiędzy wyobrażeniem o rzeczywistości a stanem faktycznym, która uzasadniałaby przyjęcie błędu.

Do najczęstszych wypadków zdarzeń nienoszących znamion błędu w rozumieniu art. 84 k.c. należy podpisanie umowy ( także poręczenia ) bez przeczytania jej treści.

Błąd nie zachodzi też wtedy, gdy składający oświadczenie rozumiał sytuację, ale wyciągnął z niej niewłaściwe wnioski i podjął niekorzystne dla siebie decyzje.

Przepis art. 86 k.c. reguluje kwalifikowaną postać wprowadzenia w błąd, wskazując, iż jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej (§1). Podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z podstępem strony, jeżeli ta o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła o nim drugiej strony albo jeżeli czynność prawna była nieodpłatna (§2).

Sporne jest w doktrynie czy błąd wywołany podstępnie jest kwalifikowaną postacią wady oświadczenia woli, jaką jest błąd, czy też stanowi odrębną wadę oświadczenia woli.

Według pierwszego poglądu - tzw. podstęp nie stanowi odrębnej wady oświadczenia woli, a art. 86 k.c. normuje jedynie przypadek kwalifikowanego błędu (tak: S. Grzybowski, System prawa cywilnego, t. I, s. 218; A. Wolter, Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 1972, s. 269).

Według drugiego poglądu podstęp jest odrębną wadą oświadczenia woli (tak: B. Lewaszkiewicz-Petrykowska, Wady oświadczenia woli w polskim prawie cywilnym, s. 132-134, Z. Radwański, Prawo cywilne - część ogólna, Warszawa 1997, s. 227 ).

Sąd Okręgowy orzekający w niniejszej sprawie opowiada się za przyjęciem pierwszego z wymienionych stanowisk albowiem przemawia za tym samo sformułowanie art. 86 k.c., w którym, tak jak i w art. 84 k.c., użyto pojęcia błędu, jakkolwiek wywołanego podstępnie (a nie pojęcia podstępu) oraz ograniczono jego zastosowanie do błędu nawet nieistotnego i dotyczącego nie tylko treści czynności prawnej.

Nie ulega wątpliwości, iż art. 86 k.c., dotyczący błędu wywołanego przez drugą stronę podstępnie, co oznacza sytuację polegającą na intencjonalnym wywołaniu u drugiej strony mylnego wyobrażenia o rzeczywistości w zamiarze skłonienia jej do dokonania określonej czynności prawnej ( tak: wyrok SN z 9 września 2004 roku, II CK 498/03, publ. LEX nr 137573, wyrok SN z 13 stycznia 2010 roku, II CSK 239/09, publ. LEX nr 560847). Autor podstępu musi działać celowo. Chodzi o rozmyślność ukierunkowaną na wywołanie takiego niezgodnego z prawdą obrazu rzeczywistości u innej osoby (kontrahenta), który byłby zdolny skłonić ją do dokonania określonej czynności prawnej. Działanie podstępne jest zawsze działaniem zawinionym i umyślnym. Przejawia się albo w zamiarze bezpośrednim ( dolus directus) albo w zamiarze ewentualnym ( dolus eventualis), a zatem chęci lub przynajmniej godzenia się na wywołanie fałszywego obrazu rzeczywistości w umyśle kontrahenta. Natomiast niedbalstwo nie jest wystarczające, nawet jeśli spowodowało powstanie błędu u innej osoby. Podstęp „mimo woli” jest sprzecznością samą w sobie.

W ocenie Sądu Okręgowego przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, że powodowie nie wykazali, aby miały miejsce okoliczności, które pozwalałyby im na skuteczne uchylenie się od skutków prawnych udzielonego poręczenia ( k. 12 ) z uwagi na wadę oświadczenia woli.

W szczególności powodowie nie wykazali, aby strona pozwana ( nie będąca przecież stroną umowy z dnia 18 grudnia 2009 r. ) podstępnie wprowadziła ich w błąd co do charakteru kontraktu, jego warunków czy wpływu umowy na przyszłą odpowiedzialność pozwanych z racji udzielonego poręczenia.

Powodowie już wcześniej kilkukrotnie poręczali pożyczki K. K. (1).

Zatem trudno jest przyjąć, aby powodowie składając oświadczenia woli jako poręczyciele ( k. 12 ) działałali w błędzie co do czynności prawnej. Ich oświadczenie woli było jasne i czytelne. Decydując się na udzielenie poręczenia powodowie kierowali się swoim interesem oraz relacją do rodziny K.. .

Zgodnie z art. 876 § 1 k.c., przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Powodowie złożyli takie oświadczenie ( k. 12 ).

Umowa poręczenia ( według kodeksu cywilnego ) jest umową jednostronnie zobowiązującą, a jej realizacją zainteresowane są trzy osoby, tj. wierzyciel i dłużnik ze stosunku podstawowego oraz poręczyciel, który za wykonanie - przez dłużnika głównego - jego zobowiązania poręczył. Istotą poręczenia - nie jest świadczenie, lecz gwarancja, że poręczyciel wykona zobowiązanie, gdyby dłużnik go nie wykonał.

Poręczyciel według kodeksu cywlilnego ponosi odpowiedzialność tylko wówczas, gdy powstało i istnieje ważne zobowiązanie dłużnika głównego. Dlatego odpowiedzialność takiego poręczyciela ma charakter zobiektywizowany i jest oparta na zasadzie ryzyka. To ryzyko jest wkalkulowane w obowiązek umowny i leży u podstaw stworzonego dla wierzyciela stanu zabezpieczenia. Jeżeli obowiązek poręczyciela stanie się aktualny, nie może on już powoływać na żadne przyczyny egozneracyjne. Poręczenie prowadzi zatem do umocnienia wierzytelności przez uzyskanie dodatkowego, o wysokim stopniu co do wypłacalności, zabezpieczenia. Wierzyciel może bowiem dochodzić należności z całego majątku odpowiadającego osobiście poręczyciela.

W tym kontekście oceniajac powodowie nie wykazali ( art. 6 k.c. ), iż umowa pożyczki z dnia 18 grudnia 2009 r. ( k. 9-11 ) między (...)a K. K. (1) jest nieważna.

Z kolei poręczenie wekslowe (aval) – a takego też powodowie udzielili ( k. 12 ) - jest to czynność prawna polegająca na bezwarunkowym poręczeniu długu wekslowego. Poręczyciel wekslowy zatem odpowiada tak samo, jak ten, za kogo poręczył. Zobowiązanie poręczyciela wekslowego jest ważne, chociażby nawet zobowiązanie, za które poręcza, było nieważne z jakiejkolwiek przyczyny.

Prawem wierzyciela jest egzekwowanie należności bądź to od dłużnika lub od poręczyciela. Zrealizowanie zaś przez wierzyciela zobowiązania ( w całości lub w częsci ) wprost od poręczyciela nie oznacza, że jest to świadczenie nienależne.

Zgodnie z art. 518 § 1 pkt 1 k.c. osoba trzecia ( a taką jest poręczyciel ), która spłaca wierzyciela, nabywa spłaconą wierzytelność do wysokości dokonanej zapłaty jeżeli płaci cudzy dług, za który jest odpowiedzialna osobiście albo pewnymi przedmiotami majątkowymi.Okoliczność ta jednak, tj. czy i w jakiej wysokości powodom służy roszczenie regresowe w stosunku do K. K. (2) pozostaje bez wpływu na wynik niniejszego postępowania.

Dopiero, gdy przesunięcie majątkowe nastąpiło bez uzasadnionej podstawy prawnej, wówczas ten, kto uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości (art. 405 k.c.). Przesłankami powstania roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia są: wzbogacenie jednego podmiotu, zubożenie drugiego podmiotu, związek między wzbogaceniem i zubożeniem oraz brak podstawy prawnej wzbogacenia. Wzbogacenie polega na uzyskaniu korzyści majątkowej w postaci zwiększenia aktywów majątku, zmniejszenia jego pasywów bądź oszczędzeniu wydatków.

Szczególną postacią bezpodstawnego wzbogacenia jest świadczenie nienależne ( art. 410 k.c. ). Zgodnie z art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Wzbogacony uzyskuje zatem korzyść, będącą następstwem działania zubożonego, podjętego przez niego w celu wykonania zobowiązania. Bezpodstawność wzbogacenia polega natomiast na tym, iż wzbogaconemu nie należy się otrzymane od zubożonego świadczenie.

Roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia przysługuje w sytuacjach enumeratywnie wskazanych w powyższym przepisie, tj.: brak zobowiązania (conditio indebiti), odpadnięcie podstawy prawnej świadczenia (conditio causa finita), nieosiągnięcie zamierzonego celu świadczenia (conditio ob rem) oraz nieważność czynności prawnej (conditio sine causa).

W okolicznościach niniejszej sprawy żadna z tych sytuacji nie zachodzi.

Powodowie – o czym była już mowa – nie wykazali, iż ich świadczenie było nienależne i że w chwili jego spełnienia odpadła podstawa prawna wskutek skutecznego uchylenia się przez nich od skutków wadliwego oświadczenia woli.

W niniejszym procesie do sądu należało rozstrzygnięcie, czy uchylenie się od skutków oświadczenia woli przez powodów było skuteczne. Prawidłowo przedmiotem oceny sądu pierwszej instancji była zatem zasadność podstawy uchylenia się od skutków oświadczenia woli, a sąd badał, czy spełnione zostały przesłanki błędu ( błędu kwalifikowanego ) i czy uchylenie się od skutków oświadczenia woli nastąpiło w sposób prawem przewidziany ( tak: uzasadnienie postanowienia SN z 12 października 2005 roku , III CK 48/2005, publ. Lexis.pl nr 390986).

Dopiero w konsekwencji skutecznego oświadczenia z art. 88 k.c. uznać należałoby, że czynność prawna zdziałana przez powodów jest nieważna od początku, ponieważ oświadczenie o uchyleniu ma moc wsteczną ( ex tunc), tj. od chwili dokonania czynności ( tak: uzasadnienie wyroku SN z 19 lutego 1998 roku, III CKN 372/97 publ. LexPolonica nr 343981 ). Wówczas to świadczenie spełnione przez powodów byłoby świadczeniem nienależnym (art. 410 § 2 k.c.), a podstawą żądania jego zwrotu byłyby przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu w związku z art. 410 § 1 k.c.

Zdaniem Sądu Okręgowego rozpatrując twierdzenia powodów przez pryzmat art. 5 k.c., art. 388 k.c. i art. 58 k.c. także brak jest podstaw do uwzględnienia powództwa.

Zgodnie z art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Również i takich okoliczności powodowie nie wykazali.

Przepis 388 § 1 k.c. stanowi, że jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy.

W ramach swobody kształtowania treści zobowiązania strony mogą ustalić świadczenia o nierównej wartości (tak: wyrok SN z dnia 25 maja 2011 roku, II CSK 528/10, publ. LEX nr 794768). Dopiero ocena tej nierówności w świetle kryteriów wskazanych w art. 388 k.c. może stanowić podstawę do udzielenia ochrony stronie, dla której umowa określa świadczenie o niższej wartości.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2012 roku (II CSK 608/11, publ. LEX 1229961) umowa zawarta dla wyzysku nie jest bezwzględnie nieważna z mocy prawa. Art. 388 § 1 k.c. stosuje się do ukształtowania treści ważnej umowy z zachowaniem zasady ekwiwalentności wzajemnych świadczeń przez stosowne zmniejszenie, bądź zwiększenie któregoś z nich albo częściowe skorygowanie obydwu (roszczenie wyrównawcze). Dopiero gdyby się okazało, że realizacja takiej korekty byłaby nadmiernie utrudniona otwiera się roszczenie do unieważnienia umowy. Wyklucza to zatem skutek bezwzględniej nieważności na rzecz wzruszalności (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 2009 r., II CSK 160/09, publ. LEX nr 529679).

Dodatkowo należało mieć na uwadze, iż nawet gdyby zaszły przesłanki opisane w art. 388 § 1 k.c. to zgodnie z § 2 tego przepisu roszczenia opisane w § 1 czyli także żądanie unieważnienia umowy wygasają z upływem lat dwóch od dnia zawarcia umowy. Jest to termin zawity prawa materialnego, zatem nie może być on w żaden sposób przedłużony bądź przywrócony i jest uwzględniany z urzędu, odmiennie niż przy terminach przedawnienia.

Powództwo w niniejszej sprawie zostało złożone dopiero w dniu 22 listopada 2018 r. ( k. 2 ), podczas gdy poręczenia udzielono w dniu 18 grudnia 2009 r.

Do biegu terminu z art. 388 § 2 k.c. nie można zatem podobnie jak do innych terminów zawitych prawa materialnego stosować, nawet w drodze analogii, przepisów o terminach przedawnienia ( tak: wyrok SN z dnia 30 stycznia 1998 roku I CKN 448/97, publ. LEX nr 56817). Z uwagi na umieszczenie tego terminu w grupie terminów służących do ukształtowania prawa nie jest dopuszczalne też nieuwzględnienie upływu tego terminu nawet poprzez wykorzystanie art. 5 k.c. ( tak: wyrok SA w Katowicach z dnia 1 sierpnia 2007 roku V ACa 269/07, publ. Biul. SAKa 2008/1/24; wyrok SN z dnia 19 maja 2004 roku, I CK 671/03, publ. LEX nr 585676 ).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że umowa naruszająca zasadę ekwiwalentności świadczeń i przewidująca rażącą dysproporcję świadczeń stron może być oceniona w świetle postanowień art. 58 § 2 k.c., zwłaszcza wówczas, gdy nie powstały wszystkie przesłanki wyzysku przewidziane w art. 388 § 1 k.c.

Przepis art. 388 § 1 k.c. stanowi bowiem lex specialis w stosunku do ogólnego art. 58 § 2 k.c. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2010 r., IV CSK 432/09, publ. LEX 564991 i przywołane tam orzecznictwo).

Tym samym brak przesłanek podmiotowych i przedmiotowych uzasadniających zastosowanie w tej sprawie konstrukcji wyzysku nie uniemożliwia badania treści i celu zawartej przez strony umowy w kontekście zasady swobody umów i elementów wyznaczających granice tej swobody.

W myśl art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Zasady współżycia społecznego są normami pozaprawnymi, regułami postępowania o aksjologicznym, a nie tetycznym uzasadnieniu.

Przez zasady współżycia społecznego rozumie się na ogół obowiązujące w stosunkach między ludźmi reguły postępowania, które za podstawę mają uzasadnienie aksjologiczne (ocenne), a nie (prawne). Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, przyzwoitego, rzetelnego, lojalnego czy uczciwego zachowania. Zasady te obejmują nie tylko reguły moralne, lecz także obyczajowe (por. np. Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, 2002, s. 240 i n.; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2008, s. 327).

W wyroku z dnia 2 października 2003 roku w sprawie V CK 241/02 ( publ. LEX nr 175961) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że w relacjach pomiędzy przedsiębiorcami zasady współżycia społecznego należy rozumieć jako zasady rzetelności i lojalności w stosunku do partnera umowy.

W płaszczyźnie stosunków kontraktowych zasady te wyrażają się istnieniem powszechnie akceptowanych reguł przyzwoitego zachowania się wobec kontrahenta ( tak: wyrok SN z dnia 22 czerwca 2010 roku, IV CSK 555/09, publ. LEX nr 885035).

Szczególne znaczenie mają reguły uczciwości i rzetelności, przestrzegania dobrych obyczajów, zasad uczciwego obrotu, rzetelnego postępowania czy lojalności i zaufania. Każda ze stron umowy powinna zatem powstrzymać się od wszelkich zachowań, które świadczą o braku respektu dla interesów partnera lub wywołują uszczerbek w tych interesach.

Kwestia udzielenia przez powodów poręczenia była niewątpliwie wynikiem ustaleń i rozmów stron. Powodowie nie wykazali zachowań strony pozwanej sprzecznych z zasadami współżycia społecznego.

Niezasadny jest zarzut naruszenia prawa procesowego, tj. art. 102 k.p.c. co do nieobciążania powodów kosztami procesu, w sytuacji, gdy w sprawie zachodziły szczególne okoliczności, gdyż strona pozwana zachowała się podstępnie co do powodów, wprowadziła ich w błąd, i przyjęła pasywną postawę tak przed procesem jak i w odpowiedzi na pozew.

Twierdzenia wskazywane w pozwie nie potwierdziły się. Powodowie składając pozew przez profesjonalnego pełnomocnika z wyboru ( k. 6-7 ) powinni zaś liczyć się z ryzykiem procesowym i na podstawie miernika przeciętnie rozumującego człowieka logicznie przewidywać, iż na wypadek niepowadzenia jego argumentacji żądanie zawarte w apelacji nie będzie uwzględnione. Powinni zatem powodowie liczyć się z obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania stronie pozwanej, która taki wniosek zresztą złożyła w odpowiedzi na pozew ( k.50-52).

Ustanowiona w art. 102 k.p.c. zasada słuszności, jako stanowiąca odstępstwo od zasady odpowiedzialności za wynik procesu, jest rozwiązaniem szczególnym, wymagającym do swego zastosowania wystąpienia wyjątkowych okoliczności. Wymieniony przepis, choć nie konkretyzuje pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych, pozostawiając ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi orzekającemu, powinien być zastosowany wówczas, gdy w okolicznościach danej sprawy obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu przeciwnika byłoby rażąco niezgodne z zasadami słuszności ( tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2011 roku, II Cz 203/10).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego zwraca się uwagę, na możliwość skorzystania z dobrodziejstwa art. 102 k.p.c. wówczas, gdy system skomplikowanych norm prawnych lub stan faktyczny wpływa na subiektywne przekonanie powoda o swej racji, pomimo zachowania należytej staranności przy wyrobieniu oceny zagadnienia oraz własnych szans procesowych (tak: postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 1974 roku Cz 88/97 i z dnia 7 stycznia 1982 roku, II CZ 191/81 oraz wyrok z dnia 1 października 1974 roku, II PR 207/74).

Sąd Rejonowy nie stosując art. 102 k.p.c. ocenił prawidłowo, że nie istnieje podstawa do nie obciążania powodów kosztami procesu, gdyż nie zachodzi „szczególnie uzasadniony wypadek”, o którym mowa w art. 102 k.p.c.

Sposób skorzystania z art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu i do jego oceny należy przesądzenie, czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia odstąpienie, a jeśli tak, to w jakim zakresie, od generalnej zasady obciążania kosztami procesu strony przegrywającej spór ( tak: wyrok SN z dnia 3 lutego 2010 roku, II PK 192/09, publ. LEX nr 584735, wyrok SN z dnia 27 maja 2010 roku, II PK 359/09, publ. LEX nr 603828, postanowienie SN z dnia 19 października 2011 roku, II CZ 68/11, publ. LEX nr 1044004, postanowienie SN z dnia 26 stycznia 2012 roku, III CZ 10/12, publ. OSNC 2012, nr 7-8, poz. 98; postanowienie SN z dnia 9 lutego 2012 roku, III CZ 2/12, publ. LEX nr 1162689 oraz postanowienie SN z dnia 15 lutego 2012 roku, I CZ 165/11, publ. LEX nr 1170214).

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt. 1 sentencji na podstawie art. 385 k.p.c. oddalajac apelację pozwodów jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt. 2 sentencji na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c.

Wartość przedmiotu zaskarżenia wynosiła 66 383,66 zł ( k. 144 ).

Na koszty postępowania apelacyjnego złożyło się wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika powoda ustalone na podstawie § 2 pkt. 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2018 poz. 265 ) w kwocie 2700 zł ( 50 % z 5400 zł )

(...)